รูปแบบการแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน

บทคัดย่อ

           การวิจัยเรื่อง รูปแบบการแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อศึกษารูปแบบการแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน และ มีวัตถุประสงค์เฉพาะเพื่อศึกษากระบวนการแข่งเรือโดยปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน  และเพื่อนำเสนอรูปแบบการแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน ซึ่งการศึกษาวิจัยครั้งนี้ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตแบบมีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key Informants) จำนวน 25 คน ประกอบด้วย นายกเทศบาลตำบลหรือผู้แทน ผู้นำชุมชน ผู้รักเรือแข่ง ตำรวจ พระสงฆ์ ผู้แทนสำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (NGO) และประชาชนที่เข้าร่วมงานแข่งขันเรือยาว โดยเลือกผู้ที่เคยเข้าร่วมงานแข่งเรือยาวมาแล้วมากกว่า 1 ครั้งและมีอายุ 18 ปีขึ้นไป รวมถึงประชาชนที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมการแข่งเรือยาวปลอดเหล้า

          ผลการศึกษา พบว่า 1.กระบวนการแข่งเรือโดยปลอดเหล้าในอำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน มีการจัดวางระบบงานที่ชัดเจน โดยก่อนการดำเนินกิจกรรมงานประเพณีแข่งเรือวันออกพรรษา คณะกรรมการหมู่บ้านจะออกประกาศคำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการในฝ่ายงานต่างๆ เพื่อให้ง่ายต่อการบริหารจัดการ โดยแบ่งกระบวนการออกเป็น 4 ระยะ คือ ระยะการเตรียมงาน ระยะการปฏิบัติตามแผน ระยะการแข่งขัน และ ระยะหลังการแข่งขัน  อย่างไรก็ตาม ในการจัดงานแข่งเรือปลอดเหล้าของอำเภอเวียงสา จะมีพิธีการสู่ขวัญเรือ ซึ่งจะนำเรือมาทำพิธีสู่ขวัญบนบกก่อนที่จะนำเรือลงแข่ง ซึ่งในพิธีจะมีเหล้า 1 ขวด ไก่ต้ม 2 ตัว บางทีก็เป็นหัวหมูมาทำพิธี โดยมีพระสงฆ์เป็นคนทำพิธีสู่ขวัญ ซึ่งเป็นประเพณี และความเชื่อที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา และพิธีกรรมการบายศรีสู่ขวัญเรือแข่ง  ซึ่งพิธีกรรมความเชื่อ ประเพณี และสุรานั้น เป็นความเชื่อที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณจนสืบทอดมาถึงปัจจุบันว่าการทำพิธีกรรมต่างๆ นั้น ของที่ใช้ประกอบในการทำพิธีกรรมจะมีสุราด้วยเสมอ โดยจะใช้สุราขาว เป็นเครื่องสังเวย โดยก่อนการแข่งขันเรือยาวจะมีการนำเครื่องสังเวยมาทำพิธีกรรมต่างๆ เมื่อเสร็จจากงานพิธีกรรมเรียบร้อยแล้ว ชาวบ้านก็จะช่วยกันเก็บสุราออกไปจากบริเวณงาน เพื่อไม่ให้มีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในวันแข่งขันเรือยาว รวมทั้งไม่มีการจำหน่าย หรือดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ปัจจัยแห่งความสำเร็จของการจัดงานประเพณีแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน ได้แก่ วิสัยทัศน์ของผู้ดำเนินการ ชุมชนเข้มแข็ง เครือข่ายในการรณรงค์ ความเป็นอัตลักษณ์ของเรือน่าน และการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์โครงการแข่งเรือปลอดเหล้า รูปแบบการแข่งเรือปลอดเหล้าในจังหวัดน่าน จากการสังเคราะห์ที่ได้จากการศึกษากระบวนการแข่งเรือโดยปลอดเหล้าในอำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน พบว่า มี 4 องค์ประกอบ ได้แก่ 1. ผู้นำชุมชน (L=Leadership) 2. ความเป็นอัตลักษณ์ (I=Identity) 3.กติกาชุมชน (R=Community Rules) 4. การมีส่วนร่วมของชุมชน (P=Participation) ซึ่งเรียกรูปแบบนี้ว่า “LIRP Model”

           ข้อเสนอแนะ พบว่า ผู้นำชุมชนเป็นบุคคลต้นแบบที่ไม่บริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ รวมถึงสนับสนุนให้มีการบังคับใช้มาตรการ กฎ หรือระเบียบตามกติกาชุมชนอย่างต่อเนื่อง  ตลอดจนควรส่งเสริมความเข้าใจความเป็นอัตลักษณ์ของเรือน่าน เรือแข่งเวียงสาพร้อมกับการส่งเสริมสุขภาพชุมชน โดยใช้ประโยชน์จากการประชาสัมพันธ์ความเป็นอัตลักษณ์ของเรือน่านร่วมกับการส่งเสริมสุขภาพให้กับชุมชน