The Methodology and Body of Cultural Knowledge in Thai Art History During the 2000s to 2010s

Main Article Content

เกษรา ศรีนาคา

Abstract

This paper aims to investigate the change of methodology and body of knowledge in Thai art history during the 2000s to 2010s.  The study found that the body of knowledge on mainstream Thai art history, the methodology and the cultural framework of art are fixed and homogenous. In particular, the body of knowledge is created under the influence of the national ideology which emphasizes the value and importance of Thainess and Theravada Buddhism. Meanwhile, the critical art historians started to criticize and question the methodology of mainstream art historians. They also presented a new methodology for studying Thai art which leads to the new cultural framework to understand and make sense of it.

Article Details

How to Cite
ศรีนาคา เ. (2019). The Methodology and Body of Cultural Knowledge in Thai Art History During the 2000s to 2010s. Humanities and Social Sciences Nakhonsawan Rajabhat University Academic Journal, 6(1), 207–241. Retrieved from https://so05.tci-thaijo.org/index.php/hssnsru/article/view/213076
Section
Editorial Note

References

กรณรงค์ เหรียนระวี. (2545). อำนาจขององค์ความรู้ในงานวาทกรรมทางประวัติศาสตร์ศิลปะและ โบราณคดีเขมรในประเทศไทย. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์)
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
กวิฎ ตั้งจรัสวงศ์. (2552). งานจิตรกรรมฝาผนังช่วงพุทธศตวรรษที่ 24-25 ภาพสะท้อนสังคมของกลุ่ม
ชนลุ่มแม่น้ำสะแกกรัง อำเภอเมือง จังหวัดอุทัยธานี. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
เกษรา ศรีนาคา. (2558). ศิลป์ พีระศรีกับการสถาปนาศิลปะแห่งชาติ (พ.ศ. 2475-2505). วิทยานิพนธ์
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยเชียงใหม่,
ชาตรี ประกิตนนทการ. (2546). จากสยามเก่า สู่ไทยใหม่: ความหมายทางสังคมและการเมืองไทยงาน สถาปัตยกรรม พ.ศ. 2394-2500. วิทยานิพนธ์สถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,
. (2548). คณะราษฎรฉลองรัฐธรรมนูญ: ประวัติศาสตร์การเมือง หลัง 2475 ผ่าน สถาปัตยกรรม "อำนาจ". กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2550). การเมืองและสังคมในศิลปสถาปัตยกรรม สยามสมัย ไทยประยุกต์ ชาตินิยม. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2551). พระพุทธชินราช ในประวัติศาสตร์สมบูรณาญาสิทธิราชย์. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2552). ศิลปะ-สถาปัตยกรรมคณะราษฎร: สัญลักษณ์ทางการเมืองในเชิงอุดมการณ์. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2558). การเมืองในสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 1. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2558). สถาปัตยกรรมไทยหลังรัฐประหาร 19 กันยา 49. กรุงเทพฯ: อ่าน.
ชาญคณิต อาวรณ์. (2556). เวสสันดรชาดก : จิตรกรรมกับประวัติศาสตร์สังคมล้านนา. วิทยานิพนธ์
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะไทย) มหาวิทยาลัย ศิลปากร.
ชำนาญ แสนศิริโฮม. (2548). “โลกศิลปะ" กรุงเทพฯ พ.ศ. 2325-2510 : การเปลี่ยนแปลงใน ความคิด "ศิลปะ สุโขทัย". วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์)
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2544). การวิเคราะห์การแสดงวิตรรกมุทราสองพระหัตถ์ของพระพุทธรูปในศิลปะ
ทวารวดี. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2544). พระพุทธรูปอินเดีย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2553). ศิลปะปาละและอิทธิพลต่อศิลปะในประเทศไทย : รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์.
กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2555). เจดีย์ในศิลปะพม่า-มอญ: พัฒนาการทางด้านรูปแบบตั้งแต่ศิลปะศรีเกษตรถึงศิลปะ
มัณฑเล. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2555). สัตตมหาสถาน : พุทธประวัติตอนเสวยวิมุตติสุขกับศิลปกรรมอินเดียและเอเชีย
อาคเนย์. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2557). “ประวัติศาสตร์ศิลปะกับประโยชน์ต่อการตรวจสอบศิลปกรรมที่สังเวชนียสถาน” ใน
สรรพศาสตร์ประวัติศาสตร์ศิลป์: เอกสารประกอบโครงการประชุมวิชาการด้านประวัติศาสตร์ศิลปะ เนื่องในโอกาสครบ 40 ปี ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2558). ศิลปะชวา. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2558). ศิลปะไทย: ภายใต้แรงบันดาลใจจากศิลปะอินเดียและปาละ. กรุงเทพฯ: มูลนิธิ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา.
. (2559). ประติมากรรมฮินดู-พุทธในศิลปะอินเดีย กับคัมภีร์ศิลปศาสตร์ภาษาสันสกฤต.
กรุงเทพฯ: คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ณัฐิกา โชติวรรณ. (2557). เจดีย์ศิลปะมอญและการเชื่อมโยงประวัติชุมชนในจังหวัดปทุมธานี. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ดวงกมล บุญแก้วสุข. (2557). ศิลปะสกุลช่างเพชรบุรี: งานปูนปั้นปัจจุบันย้อนอดีต. วิทยานิพนธ์
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะไทย) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. (ม.ป.ป.). ตำนานพุทธเจดีย์สยาม. ม.ป.พ.
นภวรรณ มีลักษณะ. (2548). ทวารวดีในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต
(ประวัติศาสตร์) มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
เนื้ออ่อน ขรัวทองเขียว. (2550). รูปแบบและความเชื่อของงานศิลปกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับพระศรี-ลักษมี ที่พบในประเทศไทยก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 . วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต
(ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
บริบาลบุรีภัณฑ์, หลวง. (2507). "พระพุทธรูปสุโขทัย" ใน คำบรรยายสัมมนาโบราณคดีสมัยสุโขทัย
พ.ศ. 2503. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
พรชัย พฤติกุล. (2549). ประติมานวิทยาของพระพุทธรูปลีลาในศิลปะสุโขทัย. วิทยานิพนธ์ปริญญา
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
พิชญา สุ่มจินดา. (2548). การกำหนดอายุเวลาและการจำลองพระพุทธชินราชวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดพิษณุโลก. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์) มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์.
. (2557). ถอดรหัสพระจอมเกล้า. กรุงเทพฯ: มติชน.
. ผู้ช่วยศาสตราจารย์. (2559, 31 พฤษภาคม). สัมภาษณ์.
. (2560). “ข้อวินิจฉัยเกี่ยวกับภาพงานพระเมรุสมเด็จพระเพทราชาที่ค้นพบใหม่” ใน เสด็จสู่
แดนสรวง ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์ (บรรณาธิการ). กรุงเทพ: สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ มิวเซียมสยาม.
พิริยะ ไกรฤกษ์. (2520). ข้อคิดเห็นเกี่ยวกับแบบศิลปในประเทศไทย คัดเลือกจากพิพิธภัณฑสถาน
แห่งชาติ สาขาส่วนภูมิภาค. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
. (2537). “ทิศทางและความเป็นไปได้ในการวิจัยศิลปะไทย,” ศิลปกรรมศาสตร์. 2(กรกฎาคม–
ธันวาคม).
. (2544). การเรียนการสอนวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะของคณะศิลปศาสตร์, วารสารศิลป ศาสตร์,
1(1).
. (2544). อารยธรรมไทยพื้นฐานทางประวัติศาสตร์ศิลปะ เล่ม 1 ศิลปะก่อนพุทธศตวรรษที่
19. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.
. (2545). ศิลปะสุโขทัยและอยุธยา ภาพลักษณ์ที่ต้องเปลี่ยนแปลง: รวมบทความทางวิชาการ ประวัติศาสตร์ศิลปะ. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.
. (2555). รากเหง้าศิลปะไทย. กรุงเทพฯ: ริเวอร์ บุ๊คส์.
. (ม.ป.ป.). รายงานวิจัยฉบับสมบูณ์ เรื่อง พระพุทธชินราช: การวิเคราะห์เชิงประวัติศาสตร์
ศิลปะ การศึกษาภาพลักษณ์ที่สร้างขึ้นโดยชนชั้นนำสยามสู่สามัญชน. ม.ป.พ.: สถาบัน
ไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. (2520). เที่ยวเมืองพระร่วง. พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงาน
พระราชทานเพลิงศพ ม.ล.ซัง สนิทวงศ์ วันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2520.
มาลินี คุ้มสุภา. (2541). นัยทางการเมืองของอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยในสังคมไทย. วิทยานิพนธ์ รัฐศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
รวมบทความทางวิชาการ 72 พรรษาท่านอาจารย์ ศาสตราจารย์ หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล. (2538). กรุงเทพฯ: พิฆเณศ พริ้นท์ติ้ง เซ็นเตอร์.
รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง. (2543). การศึกษาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะในฐานะที่เป็นการศึกษาหลักฐานทาง
โบราณคดี. ใน จดหมายข่าวโบราณคดี ฉบับที่ 2 (สิงหาคม-กันยายน).
. (2545). พระพุทธรูปประทับเหนือพนัสบดีในศิลปะทวารวดี. วิทยานิพนธ์ปริญญา
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2551). ประวัติ แนวความคิดและวิธีการค้นคว้าวิชาศิลปะไทย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2556). พุทธศิลป์ลังกา. กรุงเทพฯ: มติชน,
วริศรา ตั้งค้าวานิช. (2555). “รุ่งอรุณแห่งความสุข”: การสร้างประวัติศาสตร์ “สุโขทัย” พ.ศ. 2450–
2534. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
. (2557). ประวัติศาสตร์ “สุโขทัย” ที่เพิ่งสร้าง. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.
วิราวรรณ นฤปิติ. (2558). แนวคิดการรวบรวมพระพุทธรูปช่วงสร้างกรุงเทพฯ ถึงรัชกาลที่ 5.
วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
. (2560). การเมืองเรื่องพระพุทธรูป. กรุงเทพฯ: มติชน.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์. (2543). การศึกษาเชิงเปรียบเทียบศิลปกรรมสุโขทัยและล้านนา. กรุงเทพฯ: ภาควิชา ประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร,
. (2543). ทวารวดี: ศิลปกรรมยุคแรกเริ่มในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์
ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร,
. (2545). รายงานการวิจัยเรื่อง การวิเคราะห์ข้อมูลจากการขุดค้นทางโบราณคดีร่วมกับ
ข้อมูลด้านศิลาจารึกและประวัติศาสตร์ศิลปะสมัยสุโขทัย เพื่อการวิจัยหาประเด็นใหม่ทาง
วิชาการ. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ.
. (2546). ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ: ม.ป.พ.
. (2547). ศิลปะสุโขทัย: บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดีจารึกและศิลปกรรม: รายงานการ
วิจัย. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2548). รายงานการวิจัยเรื่องพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระราชศรัทธา
ปณิธานในการสถาปนาวัตถุสถานในพระพุทธศาสนา. นครปฐม: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2551). งานช่าง สมัยพระนั่งเกล้าฯ. กรุงเทพฯ: มติชน.
. (2551). ศิลปะเมืองเชียงแสน: วิเคราะห์งานศิลปกรรมร่วมสมัยกับหลักฐานทางโบราณคดี
และเอกสารทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
. (2552). ศิลปกรรมทวารวดีอีสาน. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2553). รายงานการวิจัยพระพุทธรูปในประเทศไทย: รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของ
คนไทย. นครปฐม: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
. (2554). พระพุทธรูปสำคัญและพุทธศิลป์ในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2554). ศาสตราจารย์ ดร. สันติ เล็กสุขุม ในฐานะครูประวัติศาสตร์ศิลปะ, ใน ประมวลผลงาน
ด้านประวัติศาสตร์ศิลปะของศาสตราจารย์ ดร. สันติ เล็กสุขุม. กรุงเทพฯ: เอราวัณการพิมพ์.
. (2555). เจดีย์ พระพุทธรูป ฮูปแต้ม สิม ศิลปะลาวและอีสาน. กรุงเทพฯ: มิวเซียมเพรส.
. (2555). พระพุทธรูปสำคัญและพุทธศิลป์ในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2556). พุทธศิลป์สมัยรัตนโกสินทร์ : พัฒนาการของงานช่างและแนวคิดที่ ปรับเปลี่ยน.
กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2556). พระพุทธรูปในประเทศไทย: รูปแบบ พัฒนาการและความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สมชาติ จึงสิริอารักษ์. (2553). สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยาม สมัยรัชกาลที่ 4 - พ.ศ. 2480.
กรุงเทพฯ: คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สันติ เล็กสุขุม. (2522). วิวัฒนาการของชั้นประดับลวดลายและลวดลายสมัยอยุธยาตอนต้น.
กรุงเทพฯ: อมรินทร์การพิมพ์.
. (2532). ลวดลายปูนปั้นแบบอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ. 2172-2310). กรุงเทพฯ อมรินทร์
พริ้นติ้ง กรุ๊ป.
. (2544). ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแผ่นดิน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2549).ศิลปะสุโขทัย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. (2557). การเริ่มต้นและการสืบเนื่องงานช่างในศาสนา ประวัติศาตร์ศิลปะไทย (ฉบับย่อ).
พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
. 2560. วัด-เจดีย์: ในและนอกเกาะกรุงศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ: มติชน.
สัมภาษณ์สันติ เล็กสุขุม, (2560) สืบค้นเมื่อ 1 สิงหาคม 2560, จาก https://www.facebook.com/matichonbookclub/photos/a.1539174339480578.1073 741884.119067444824615/1539174392813906/?type=3&theater
สายชล สัตยานุรักษ์. (2545). สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ การสร้างอัตลักษณ์ "เมืองไทย"
และ "ชั้น" ของชาวสยาม. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่,
สิโรตม์ ภินันท์รัชต์ธร. (2557). ศิลปกรรมของชาวมอญสมัยรัตนโกสินทร์ในภาคกลางของประเทศไทย. วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะไทย) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สุภัทรดิศ ดิศกุล, ม.จ. (2506). ศิลปในประเทศไทย. พระนคร: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
. 2626. การกำหนดวางโบราณวัตถุสถานโดยการวิวัฒนาการของลวดลาย, ใน การวิจัยด้าน มนุษยศาสตร์และศิลปะ, นงเยาว์ กาญจนวารี (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย.
โสภา เสนชัย. (2551). ความเชื่อและรูปแบบวัตถุมงคลจตุคามรามเทพ. วิทยานิพนธ์ปริญญา
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อรรคพล สาตุ้ม. (2550). สัมภาษณ์ชาตรี ประกิตนนทการ: "เพดาน ความคิดในสถาปัตยกรรรมของ
คณะราษฎรกับสังคม". สืบค้นเมื่อ 30 มกราคม 2561, จาก https://prachatai.com/journal/2007/10/14669
อลงกรณ์ ประมวญทรัพย์. (2557). พุทธปฏิมาขนาดใหญ่ในดินแดนไทย: ความศรัทธาและพุทธ
พานิชย์. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) มหาวิทยาลัย ศิลปากร.
อชิรัชญ์ ไชยพจน์พานิช. (2557). ศิลปะเวียดและจาม. กรุงเทพฯ: มติชน.