พิพิธภัณฑ์กับการปรับเปลี่ยนวิถีใหม่ในยุคนิวนอร์มัล

บทคัดย่อ

พิพิธภัณฑ์ในช่วงการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) ได้รับผลกระทบหลายด้าน   ทำให้พิพิธภัณฑ์ต้องปรับตัวเพื่อให้สามารถดำเนินงานภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาดและเข้ากับการใช้ชีวิตในวิถีปกติใหม่ยุคนิวนอร์มัล (New Normal) โดยเน้นการใช้เทคโนโลยีและการสื่อสารออนไลน์เป็นตัวขับเคลื่อน ร่วมกับการป้องกันทางด้านสุขอนามัย งานวิจัยเรื่องนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาการปรับตัวของพิพิธภัณฑ์ โดยมีกรณีศึกษา 2 แห่ง คือ มิวเซียมสยาม พิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ (สพร.) และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร จากการศึกษาพบว่าพิพิธภัณฑ์มีการปรับตัวเพื่อให้เข้ากับวิถีใหม่ในยุคนิวนอร์มัล ดังนี้ 1. การบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์และบุคลากร มุ่งเน้นนโยบายการสื่อสารและการเข้าถึงในรูปแบบออนไลน์ การทำงานของบุคลากรเน้นการนำเสนอแนวคิดใหม่และการทำงานออนไลน์ และการพัฒนาการด้านดิจิทัล เทคนิค
2. นิทรรศการ กิจกรรม และการสื่อสารออนไลน์ เน้นประชาสัมพันธ์การเข้าชมพิพิธภัณฑ์เสมือนจริง (Virtual Museum) และการจัดทำชุดความรู้ กิจกรรม การจัดอบรมและสัมมนา ผ่านแพลตฟอร์มและแอปพลิเคชัน เช่น ยูทูบ (YouTube) เฟซบุ๊ก (Facebook) ซูม (Zoom) ไมโครซอฟท์ ทีม (Microsoft Teams) อินสตาแกรม (Instagram) ติ๊กต็อก (Tik-Tok) และพบว่านิยมใช้เฟซบุ๊กเป็นช่องทางหลัก 3. มาตรการป้องกันด้านสุขอนามัย พิพิธภัณฑ์จัดอยู่ในกลุ่มอาคารสาธารณะจึงต้องปฏิบัติตามมาตรการของรัฐอย่างเคร่งครัด เช่น เรื่องความสะอาด การเว้นระยะ การสวมใส่หน้ากากอนามัย การตรวจเช็คอุณหภูมิ การยืนยันตัวตนผ่านแอปพลิเคชัน การจำกัดผู้เข้าชม ฯลฯ โดยพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ต้องปฏิบัติตามมาตรการเฉพาะของกรมศิลปากรซึ่งประกาศใช้กับพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติทั่วประเทศด้วย  จากสถานการณ์การแพร่ระบาดนี้ หากมองวิกฤตให้เป็นโอกาสถือได้ว่าเป็นการกระตุ้นให้พิพิธภัณฑ์เกิดการพัฒนาอย่างก้าวกระโดด ทั้งทางด้านบุคลากร เทคโนโลยีการจัดแสดง การสื่อสารในโลกดิจิทัล ฯลฯ นับเป็นการส่งต่อพิพิธภัณฑ์ในยุคนิวนอร์มัลสู่การพัฒนาพิพิธภัณฑ์ในอนาคตได้อย่างเหมาะสม