การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่อง“การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในกรุงเทพมหานคร”ผู้วิจัยได้ทำการศึกษาแบบผสานวิธี คือ การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ผสานด้วยการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research)กลุ่มตัวอย่างการวิจัยเชิงคุณภาพ ได้แก่ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ  (Key Informants) โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) ผู้บริหารที่ใกล้ชิดกับการบริหารและนโยบายผู้สูงอายุในภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ตัวแทนนักวิชาการ ตัวแทนผู้สูงอายุกลุ่มต่างๆ จำนวน20 รายที่ได้จาการคัดเลือกแบบเจาะจง ส่วนการวิจัยเชิงปริมาณ ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ของกรุงเทพมหานครโดยคัดเลือกเขตที่มีจำนวนความหนาแน่นของประชากรสูงสุดอยู่ใน 4 ลำดับแรก (ข้อมูล ณ วันที่ 31ธค.2558,สำนักยุทธศาสตร์และประเมินผล) ได้แก่(1) เขตสายไหม(2) เขตบางแค(3) เขตบางเขน และ (4)เขตบางขุนเทียนและกำหนดกลุ่มตัวอย่างแบบโควตาให้เขตละ 100 ตัวอย่าง รวมกลุ่มตัวอย่างจำนวนทั้งสิ้น 400 ตัวอย่าง ใช้วิธีการเก็บข้อมูลตามสะดวก (Convenience Sampling) ผลการศึกษาพบว่า การวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่าการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุนั้น กรุงเทพมหานครได้ดำเนินการตามแผนพัฒนาคุณภาพผู้สูงอายุ ระยะที่ 1 (พ.ศ.2557-2560) โดยมอบให้สำนักอนามัย กรุงเทพมหานครดูแลและจัดทำหลักสูตรอบรมกิจกรรมต่างๆให้แก่

ผู้สูงอายุในโรงเรียนผู้สูงอายุ และศูนย์สร้างสุขทุกวัยที่มีอยู่ตามทุกเขตพื้นที่ของกรุงเทพมหานคร โดยการดำเนินตามแผนผู้สูงอายุให้สอดคล้องกับนโยบายผู้สูงอายุในระดับประเทศของรัฐบาลซึ่งมีหน่วยงานที่ร่วมกันดูแลรับผิดชอบหลายหน่วยงาน เช่น กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กรมกิจการผู้สูงอายุ กระทรวงสาธารณสุข กรมอนามัย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

          การวิจัยเชิงปริมาณผลการศึกษาโดยภาพรวม อยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายด้าน พบว่าด้านความตระหนักในคุณค่าแห่งตน มีอันดับสูงสุด รองลงมาคือ ด้านความสัมพันธ์กับสมาชิกในครอบครัว ด้านสวัสดิการสังคมด้านความสัมพันธ์ทางสังคม ด้านการรักษาพยาบาล ด้านจิตใจ และด้านร่างกาย ตามลำดับ

สรุปผลจากการศึกษาพบว่า แนวทางการการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในกรุงเทพมหานครนั้น  กรุงเทพมหานครได้ดำเนินการตามแผนแผนพัฒนาคุณภาพผู้สูงอายุ ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2557-2560) และตามนโยบายรัฐบาลในการให้ความสำคัญของการก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ เตรียมความพร้อมในการดูแลผู้สูงอายุให้มีคุณภาพ โดย(1) การวางระบบหรือรูปแบบการเตรียมความพร้อมให้เกิดขึ้นในสังคมในทุกด้าน ตั้งแต่การสร้างหลักประกันด้านรายได้  สร้างการออม ในช่วงวัยทำงานให้เพียงพอสำหรับการดำรงชีพในวัยเกษียณหรือวัยสูงอายุ  (2) ส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักวางแผนชีวิตภายหลังเกษียณอย่างเป็นระบบ สร้างพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมกับช่วงวัย การเตรียมความพร้อมรับความเปลี่ยนแปลงและวางแผนชีวิตอย่างมีคุณค่าบนพื้นฐานของการพึ่งพาตนเอง โดยมีครอบครัวเกื้อหนุน ชุมชนช่วยเหลือ สังคมรัฐเกื้อกูล(3) รัฐบาลมีการเตรียมมาตรการรองรับผู้สูงอายุโดยยึดหลักคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ 5 ด้าน คือ(1) สุขภาพกาย-จิต(2) ครอบครัวมีสุข(3) สังคมเอื้ออาทร (4) สิ่งแวดล้อมเหมาะสมปลอดภัย และ(5) หลักประกันมั่นคง ซึ่งรัฐบาลกำลังจัดทำยุทธศาสตร์เรื่องผู้สูงอายุฉบับที่ 3 โดยกำหนดใน 10 เรื่อง คือ (1)กำหนดผู้สูงอายุเป็นวาระแห่งชาติ(2)การทำงานและการสร้างรายได้ให้ผู้สูงอายุ(3) การปรับสภาพแวดล้อมชุมชนเมืองให้เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ(4) มีฐานข้อมูลที่ดีที่ผู้สูงอายุเข้าถึงได้ง่าย(5)ระบบคุ้มครองสวัสดิการของผู้สูงอายุ (6) ระบบการดูแลในระยะยาว(7) แนวทางในการปรับเปลี่ยนกฎหมาย (8) นวัตกรรมรองรับผู้สูงอายุ(9) ทำประชาวิจารณ์ปรับนิยามคำว่าผู้สูงอายุและธนาคารเวลา และ (10) การปรับทัศนคติเตรียมพร้อมการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ