รูปแบบแรงจูงใจในการลดการใช้สารเคมีในนาแห้ว ของเกษตรกรในอำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี

บทคัดย่อ

           การศึกษาวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์คือ เพื่อศึกษาและเสนอรูปแบบแรงจูงใจในการลดการใช้สารเคมีในนาแห้ว ของเกษตรกรในอำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการ การสนทนากลุ่ม (Focus Group) และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview กลุ่มตัวอย่างการสนทนากลุ่มเป็นเกษตรกรชาวนาแห้วปลูกแห้วโดยใช้เคมีเป็นหลัก และกลุ่มชาวนาที่ปลูก/เคยปลูกแห้วโดยลดการใช้สารเคมี ใช้แนวคำถาม (Interview guide) เป็นเครื่องมือในการสนทนา การสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มตัวอย่างเป็นเกษตรกรที่ใช้ชีวภาพ จำนวน 1 คน เคยใช้ชีวภาพและหันกลับมาใช้เคมีจำนวน 1 คน ลดการใช้สารเคมี 1 คน ใช้เคมีเป็นหลัก 1 คน ใช้แนวคำถาม (Interview guide) เป็นเครื่องมือในการสัมภาษณ์ ประมวลผลข้อมูลโดยการถอดเทปเป็นเครื่องมือในการสนทนา การจัดหมวดหมู่สัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มตัวอย่างเป็นข้อมูล แล้วแปลข้อมูลให้เป็นแนวคิด (concept) เพื่อเรียบเรียงตามหลักการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis) เกษตรกรที่ใช้ชีวภาพ จำนวน 1 คน เคยใช้ชีวภาพและหันกลับมาใช้เคมีจำนวน 1 คน
            ผลการวิจัยพบว่า แรงจูงใจในการลดการใช้สารเคมี แบ่งออกเป็น 3 รูปแบบคือ 1) แรงจูงใจที่ทำให้ลดการใช้สารเคมีได้สำเร็จ ประกอบด้วย 1.1) แรงจูงใจในกลุ่มที่เคยผลิตโดยใช้เคมีเป็นหลักและเปลี่ยนมาเป็นการลดการใช้สารเคมี มีแรงจูงใจที่สำคัญที่ทำให้ลดการใช้สารเคมีได้สำเร็จคือ แรงจูงใจทางสังคม แรงจูงใจทางด้านเศรษฐกิจ แรงจูงใจทางด้านสุขภาพ แรงจูงใจทางด้านความสัมพันธ์ในครอบครัว และแรงจูงใจส่วนบุคคล และ 1.2) แรงจูงใจในกลุ่มที่เคยใช้สารชีวภาพและเปลี่ยนมาเป็นการลดการใช้สารเคมี มีแรงจูงใจที่สำคัญที่ทำให้ลดการใช้สารเคมีได้สำเร็จคือ แรงจูงใจทางด้านเศรษฐกิจ และแรงจูงใจด้านความยุ่งยากในการผลิตแห้วโดยใช้สารชีวภาพ 2) แรงจูงใจในการผลิตแห้วโดยใช้สารชีวภาพ ประกอบด้วยแรงจูงใจทางสังคม แรงจูงใจด้านความรู้เรื่องการใช้สารชีวภาพ และแรงจูงใจส่วนบุคคล 3) ปัจจัยที่ทำให้เกษตรกรยังคงผลิตแห้วโดยใช้สารเคมีเป็นหลักได้แก่ ปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจ ปัจจัยทางด้านความรู้เรื่องการใช้สารเคมี ปัจจัยทางด้านความเชื่อว่าปุ๋ยหรือสารเคมีไม่มีพิษตกค้าง ปัจจัยทางการตลาด และปัจจัยทางด้านความยุ่งยากในการดำเนินการ
           ผลจากการศึกษาวิจัยในครั้งนี้เสนอแนะว่า การลดการใช้เคมีในการปลูกแห้ว ควรเน้นกลุ่มเกษตรกรชาวนาแห้วที่ทำแปลงขนาดเล็กหรือทำเกษตรทฤษฎีใหม่ และควรสร้างเครือข่ายในกลุ่มเกษตรกรและผู้เชี่ยวชาญที่คอยเป็นที่ปรึกษาให้คำแนะนำเกี่ยวกับการใช้สารชีวภาพและลดการใช้เคมีในการผลิตแห้วเพื่อให้ต้นทุนต่ำและได้ผลผลิตสูง นอกจากนี้ ควรมีกิจกรรมเพื่อเสริมสร้างความมุ่งมั่น และความตั้งใจที่แน่วแน่ต่อการลดการใช้สารเคมีอย่างสม่ำเสมอ