ลีลาภาษาในการเทศน์มหาชาติ เรื่องมหาเวสสันดรชาดก ฉบับวิงวอนหลวง

บทคัดย่อ

          วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อวิเคราะห์ลีลาภาษาระดับคำและประโยคในวรรณคดีเทศน์มหาชาติล้านนาเรื่องมหาเวสสันดรชาดก และ เพื่อวิเคราะห์ลีลาภาษาระดับข้อความในวรรณคดีเทศน์มหาชาติล้านนาเรื่อง มหาเวสสันดรชาดก ข้อมูลที่ใช้ศึกษาคือ วรรณกรรมเทศน์มหาชาติเรื่อง เวสสันดรชาดก ฉบับวิงวอนหลวง โดยใช้กรอบแนวคิด ลีลาการใช้ภาษา 3 ระดับ คือ ระดับคำ ระดับประโยคและระดับข้อความ

           ผลการวิจัยลีลาภาษาในการเทศน์มหาชาติล้านนาระดับคำพบว่า ผู้แต่งคัมภีร์ได้ใช้ลีลาภาษาตามกรอบแนวคิดจำนวน 6 ประเด็นคือ 1) ลีลาคำสัมผัสคือมีเสียงสัมผัสทั้งพยัญชนะและสัมผัสสระ 2) ลีลาคำซ้อน 3) ลีลาคำซ้ำ 4) ลีลาภาษาถิ่น 5) ลีลาคำหลาก และ 6) ลีลาอื่นๆ จึงทำให้มีลีลาภาษาที่หลากหลายในความคิดของผู้อ่านทั้งรูปคำและเสียงของคำ ส่วนในลีลาระดับประโยคพบว่าผู้แต่งใช้ลีลา 2 ลักษณะ คือ การใช้ประโยคสั้นที่เรียกว่า เอกรรถประโยคหรือประโยคความเดียว และการใช้ประโยคยาวที่เรียกกว่า อเนกรรถประโยคหรือประโยคความรวมครบทั้ง 4 ชนิด และสังกรประโยคหรือประโยคความซ้อนครบทั้ง 3 ชนิด และลีลาระดับข้อความพบว่า ผู้แต่งใช้ลีลา 3 ลักษณะ คือ การใช้ภาษาที่มุ่งให้เกิดความงามในลักษณะด้านภาพพจน์ได้แก่ ภาพพจน์เชิงอุปลักษณ์ ภาพพจน์เชิงอติพจน์  ภาพพจน์เชิงสัทพจน์ ภาพพจน์เชิง  บุคลวัตและภาพพจน์อื่นๆ ด้านโวหารใช้ลีลาภาษา 4 โวหาร ได้แก่ บรรยายโวหาร  พรรณนาโวหาร  เทศนาโวหารและสาธกโวหาร และด้านรสวรรณคดีใช้ลีลาภาษาให้เกิดรสวรรณคดี 3 รส ได้แก่ เสาวรจนี  นารีปราโมทย์  พิโรธวาทัง และสัลลาปังคพิสัย