บทกลอนขับลำ

สื่อในการจัดการความขัดแย้งในชุมชนผ่านพิธีกรรมการเหยาของกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไทยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยเชิงคุณภาพเรื่อง “การศึกษาการจัดการความขัดแย้งในชุมชนผ่านพิธีกรรมการเหยาของกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไทยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการจัดการความขัดแย้งในชุมชนผ่านพิธีกรรมการเหยาของกลุ่มชาติพันธุ์ ผู้ไทยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง การสนทนากลุ่ม การสังเกต กลุ่มเป้าหมายที่ใช้ในการวิจัยคือ 1) กลุ่มหมอเหยาในชุมชนพื้นที่จังหวัดนครพนมและจังหวัดมุกดาหาร จำนวน 20 กลุ่ม และ 2) กลุ่มครอบครัวของประชากรที่เคยผ่านการรักษาด้วยพิธีกรรมเหยาจากกลุ่มหมอเหยาลุ่มเป้าหมาย 40 ครอบครัว ใช้เทคนิคการการสุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ใช้ 4 เทคนิคหลักคือ 1) การบันทึกประวัติชีวิตบุคคล 2) เครื่องมือการสังเกต 3) แนวทางการสัมภาษณ์เชิงลึก และ 4) การสัมภาษณ์กลุ่ม ผลการศึกษาพบว่า บทกลอนขับลำที่หมอเหยาใช้ในการขับลำในพิธีกรรมการเหยาในแต่ละขั้นตอนนั้นนอกจากจะสะท้อนให้เห็นถึงการสื่อภาษา การติดต่อ ระหว่างมนุษย์กับผี เพื่อสร้างความเข้าใจเป็นการยุติมิให้ผีมารังควานทำความเดือดร้อนต่อผู้ป่วยอีก นอกจากนี้ยังสะท้อนให้เห็นถึงบทบาทด้านการจัดการความขัดแย้งทางสังคมที่พบปรากฏในกลอนลำอย่างเด่นชัด หมอเหยาจะมีการขับลำให้คนป่วยประพฤติและปฏิบัติตนให้อยู่ในศีลธรรมอันดี ตามหลักทางพระพุทธศาสนาและฮีตคลองธรรมเนียมของชาวอีสาน ได้แก่ 1) หลักความกตัญญูรู้คุณต่อผู้มีพระคุณ 2) หลักแห่งความอ่อนน้อมถ่อมตน ไม่พูดโอ้อวด ทระนงตนเอง และรักษาสัจจะเท่าชีวิต 3) หลักของการทำบุญให้ทาน 4) หลักของกฎแห่งกรรม