แนวคิดเรื่องความสุขในผญาภาษิต

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการวิเคราะห์ผญาภาษิตหรือภาษิตอีสานเพื่อค้นหาแนวคิดเรื่องความสุขโดยใช้ “ปัจจัยสำคัญทั้ง 7” ที่มีผลต่อความสุข ตามแนวคิดของริชาร์ด เลยาร์ด มาเป็นกรอบการวิเคราะห์และตีความ พบว่าผญาภาษิตกล่าวถึงความสุขว่าหมายถึงการเป็นอยู่ที่ดี คือ การมีความสุขทางกายและมีจิตใจเบิกบาน อันเกิดจากปัจจัยสำคัญที่สุด ได้แก่ ความสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัว สถานการณ์ทางการเงิน และค่านิยมส่วนบุคคลหรือปรัชญาชีวิต

สิ่งที่น่าสนใจในการศึกษานี้คือการพบว่าวิถีการดำเนินชีวิตของคนอีสานที่ปรากฏในผญาภาษิตเป็นกระบวนการแก้ปัญหาความทุกข์มากกว่าการมุ่งหาความสุข ชีวิตที่มีความสุขเป็นผลพลอยได้จากการทำให้ความทุกข์คลายลง นอกจากนี้ ยังพบว่านักคิดจากสองสังคมคือสังคมชาวนาอีสานซึ่งยากจนกับสังคมอุตสาหกรรมของประเทศร่ำรวย ที่ต่างกันทั้งมิติด้านเวลาและวัฒนธรรม แต่เห็นตรงกันว่า “เงิน” เป็นปัจจัยช่วยให้คลายทุกข์แต่ไม่ใช่ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ชีวิตมีความสุข ถ้าต้องการความสุขก็ต้องมีปัจจัยอื่นที่สำคัญ นั่นคือ มีความสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัวและมีปรัชญาชีวิตหรือมีค่านิยมที่ดี แล้วยังจำเป็นต้องมีปัจจัยอื่นเสริมด้วย ได้แก่ การทำงานที่มีคุณค่า การมีสังคมและเพื่อนฝูง มีสุขภาพดี มีอิสระในชีวิต