แนวคิดเรื่องธุรกิจเพื่อสังคมของมูฮัมหมัด ยูนุส

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงประเด็นความหมาย เป้าหมาย และวิธีการ ของแนวคิดเรื่องธุรกิจเพื่อสังคมของ มูฮัมหมัด ยูนุส และนำแนวคิดดังกล่าวมาวิเคราะห์หาความสัมพันธ์กับแนวคิดธัมมิกสังคมนิยมของพุทธทาส ภิกขุ เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจที่หลากหลายยิ่งขึ้น โดยวิธีการวิจัยเอกสาร เรียบเรียงและนำมาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า ความหมายของแนวคิดธุรกิจเพื่อสังคมของ มูฮัมหมัด ยูนุส คือ การทำธุรกิจใดๆก็ตามโดยตั้งสมมติฐานอยู่บนความไม่เห็นแก่ตัวของมนุษย์ โดยออกแบบกิจการให้บรรลุเป้าหมายทางสังคม มิใช่เป้าหมายทางกำไร ในแง่ของการลงทุน ผู้ลงทุนในธุรกิจเพื่อสังคมจะไม่ได้รับเงินปันผลใดๆนอกเหนือจากต้นทุนที่ลงไปในตอนเริ่มกิจการ และจะได้รับคืนต่อเมื่อกิจการสามารถประคับประคองตัวเองและพัฒนาได้อย่างยั่งยืน ส่วนสินค้าและบริการใดๆที่ได้จากกรรมวิธีการผลิตนั้นจะออกสู่ตลาดในราคาที่ไม่เอารัดเอาเปรียบผู้บริโภค ซึ่งก็คือคนจนผู้เป็นกลุ่มเป้าหมายหลัก ธุรกิจเพื่อสังคมมีเป้าหมายอยู่ที่การแก้ไขปัญหาที่เรื้อรังอยู่ในปัจจุบัน เช่น ปัญหาความยากจน ความหิวโหย การขาดการศึกษา และให้ความช่วยเหลือ พัฒนาศักยภาพของคนจนให้สามารถประคับประคอง ช่วยเหลือตนเองและครอบครัวได้ วิธีการของธุรกิจเพื่อสังคมนั้นไม่ต่างกับการทำธุรกิจในแนวคิดทุนนิยมเสรี คือผู้ประกอบการจะออกแบบโครงสร้าง และบริหารให้กิจการเจริญเติบโต สิ่งเดียวที่แตกต่างคือผลกำไรนั้นจะไม่ตกเป็นของผู้ลงทุน แต่จะนำกำไรส่วนนั้นไปใช้ในการพัฒนากิจการธุรกิจเพื่อสังคม เพื่อให้ความช่วยเหลือคนยากจนหรือผู้ขาดแคลนใดๆก็ตามต่อไป

            เมื่อวิเคราะห์แนวคิดธุรกิจเพื่อสังคมผ่านมุมมองหลักการธัมมิกสังคมนิยมจะเห็นได้ว่ามีความเชื่อมโยงกัน ทั้งในประเด็นการถือซึ่งประโยชน์ส่วนรวม การควบคุมตัวเองและเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่กัน และการให้ความเคารพนับถือและเมตตากรุณาต่อกัน จะเห็นได้อย่างชัดเจนว่ากระบวนการทำงานของธนาคารกรามีนนั้นดำเนินการอย่างเคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ไม่เพียงแต่สมาชิกซึ่งเป็นผู้กู้ แต่ในฐานะของผู้ทำธุรกิจ มูฮัมหมัด ยูนุส ก็ได้สร้างบทบาทของผู้ประกอบการซึ่งมีอำนาจทางเศรษฐกิจ ให้ลดความเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนลง และหันมาสนใจการทำธุรกิจอย่างเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมซึ่งย่อมส่งผลกระทบในทางบวก อีกทั้งแนวคิดธุรกิจเพื่อสังคมนั้นยังดำเนินอย่างไม่ขัดแย้งกับศาสนา และสนับสนุนให้ผู้คนศึกษาศาสนาให้ดี และพัฒนาชีวิตตนเองให้ดีขึ้นไปพร้อมกัน ซึ่งตรงกับปณิธานของ พุทธทาส ภิกขุ เป็นอย่างยิ่ง ทั้งสองแนวคิดเป็นแนวคิดเพื่อการพัฒนาที่มีความสัมพันธ์กัน ซึ่งถ้าหากนำมาประกอบกัน จะสามารถเป็นทางเลือกของการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่สมบูรณ์