ภูมิปัญญานครน่าน
เอกสารโบราณอันซีนเมืองน่าน
คำสำคัญ:
น่าน, ภูมิปัญญา, เอกสารโบราณบทคัดย่อ
ภูมิปัญญานครน่าน: เอกสารโบราณอันซีนเมืองน่าน เล่มนี้ เป็นการคัดสรรความรู้ที่จารลงในใบลานและเขียนพับสา ค้นพบในพื้นที่วัดดอนแก้ว อำเภอเมือง วัดนาเหลืองใน และ วัดศรีเชียงบาล อำเภอเวียงสา เป็นผลงานนิพนธ์ด้วยภูมิปัญญาเฉพาะของปราชญ์เมืองน่าน ซึ่งยังไม่เคยทำการปริวรรต ตีพิมพ์และนำเสนอสู่สาธารณะมาก่อน ถือว่าเป็น Unseen Issues เมืองน่านอย่างแท้จริง ได้แก่เรื่อง (1) อานิสงส์ก่อพระธาตุ(ดอนแก้ว) นิพนธ์โดย ครูบาสุริยะ อดีตเจ้าอาวาสวัดดอนแก้ว ที่บันทึกรายละเอียดการสร้างพระธาตุดอนแก้ว นับตั้งแต่การได้พระสารีริกธาตุมา จนถึงการกำหนดรูปแบบพระเจดีย์ การเลือกนายช่าง การใช้สอยวัสดุ จนเสร็จสิ้นการก่อสร้าง แล้ว ทำการเฉลิมฉลอง (2) ตำนานถ้ำกุ่ม(คูหาฆฏกะ) โดย แสนธนัญไชย เป็นตำนานเกี่ยวกับพุทธศาสนาที่เข้ามาในดินแดนโยนกเชียงแสนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ ธชปัพพตะ(ดอยทุง หรือ ดอยตุง) พระองค์เสด็จมา และทำนายเหตุการณ์ ในอนาคตว่า ที่นี้จะเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระองค์ จะทำให้อายุพระพุทธศาสนาสืบได้ถึง 5,000 พระวัสสา เมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานไป พระมหากัสสปะ ได้นำพระบรมสารีริกธาตุมาที่ดอยดังกล่าว ครั้งนั้น เจ้าอชุตตราช หลานของปู่เจ้าลาวจก ทราบความประสงค์ของพระเถระ จึงได้พากันมาบรรจุพระธาตุที่แท่นหินนั้น มอบหมายให้พวกลัวะดูแลรักษาสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ และเวนหน้าที่ให้ ลัวะ 500 ครอบครัว ปรนนิบัติดูแลพระธาตุ รอบบริเวณดอยนั้น มีบ่อน้ำทิพย์ 12 บ่อ มีถ้ำต่างๆ มากมาย มีถ้ำที่เก็บไห 4 ใบ ที่เรียกว่า ถ้ำกุ่ม และถ้ำอื่นๆ มี ถ้ำปลา ถ้ำเปลวปล่องฟ้า เป็นต้น ประชาชนในครั้งนั้นก็ได้บูชาพระธาตุและสืบทอดเป็นประเพณี (3) ตำราลักษณะช้างและคำสู่ขวัญช้าง ฉบับพระนครน่าน สมบัติส่วนตัวของแม่เจ้าทิพย์ ชายาของเจ้ามหาพรหมสุรธาดาฯ เจ้าผู้ครองนครน่านองค์สุดท้าย เป็นเรื่องบอกลักษณะดีและร้ายของช้าง มีภูมิปัญญาโบราณพิจารณาอาการเจ็บป่วยของช้างรวมทั้งวิธีปรุงยารักษาอาการป่วย ตามด้วยคำสู่ขวัญช้างมี 7 สำนวน (4) มงคลธรรมคำกลอน ฉบับพระชยานันทมุนี(วงศ์) เป็นวรรณกรรมคำสอนตามหลักมงคล 38 ประการ ถ้อยคำสำนวนเป็นคำเก่าเอกลักษณ์ภาษาท้องถิ่นของนครน่าน เรื่องทั้ง 4 นี้ เป็นจุดเด่นจากงานสำรวจรวบรวมและจัดทำระบบสารสนเทศ สำเนาภาพถ่ายพระธรรมคัมภีร์ใบลาน พระนครน่าน สมัยเจ้าอนันตวรฤทธิเดชฯ ซึ่งคณะนักวิจัยได้ลงมือไปสำรวจอนุรักษ์พระธรรมคัมภีร์ใบลานจัดลงทะเบียนอย่างเป็นระบบ แล้วนำมาเสนอเป็นภูมิปัญญานครน่านที่ยังไม่เคยมีการตีพิมพ์เผยแพร่มาก่อน
References
A. The Micro Film and Digitized Photo Coppies of Manuscripts from the Social Research Institution, Chiang Mai University, 5 Records are as follows ;
Anisong Kor Phra That Don Kaew(The result of merit on Construction of Phra That
Don Kaew). Wat Phra That Don Kaew, Tambon Nai Wieng Amphue Muang
Changwat Nan, Lanna Alphabet, Pali- Tai Yuan Language, 1 set,70 palm-leaf
pages, the Digitized Photo Coppy Code 14.005.00245-01, SRI, CMU.
Mong Kon Dham Kham Klorn Chabap Phrajayanandhamuni(Wong); (The poem of the
Highest Blessing – Phrajayananthamuni (Wong)’s version in B.E. 2470).
Wat Naluang Nai, Tamnon Na Luang, Amphue Wieng Sa District, Changwat Nan,
Lanna Alphabet, Pali- Tai Yuan Language, 1 set, 98 palm-leaf pages, the Digitized
Photo Coppy Code 14.004.00017-01, SRI, CMU.
Tam Ra Laksana Chang, Tam Ra Chang, Tam Ra Su Khwuan Chang(The Text on the
Characteristics of Elephants and its Blessing Verses). Wat Naluang Nai Tambon
Na Luang, Amphue Wieng Sa District, Changwat Nan, Lanna Alphabet,
Pali- Tai Yuan Language, 2 sets, 112 Folded Book pages, the Digitized Photo
Coppy Code 14.09.00025-01 And the other copy 14.09.00026-01, SRI, CMU.
Tam Naan Tham Kum(The Legend of Koom Cave (Guhaghataka)). Wat Don Kaew
Tambon Nai Wieng, Amphue Muang Changwat Nan, Lanna Alphabet, Pali- Tai
Yuan Language, 1 set, 80 palm-leaf pages, the Digitized Photo Coppy Code
14.01L.00221-01, SRI, CMU.
B. The Micro Film and Digitized Photo Coppies of Manuscripts from the Office of Promotion Arts and Culture, Chiang Mai University, 3 Records are as follows ;
Mangala Sutta, J.E. 1209 . Wat Sung Men, Amphue Sung Men Chang Wat Phrae. Lanna
Alphabet, Pali- Tai Yuan Language, 1 set, 28 palm-leaf pages, 4 lines
each, the Microfilm Code 171.351.003 PR 010218202. CPAC, CMU.
Madhurasa Gatha, J.E.1200. Wat Sung Men, Amphue Sung Men Chang Wat Phrae. Lanna
Alphabet, Pali- Tai Yuan Language, 1 set, 30 palm-leaf pages, 4 lines each,
the Microfilm Code 260.449.028 PR 012007706. CPAC, CMU.
Voharlokbhsa J.E 1199. Wat Sung Men, Amphue Sung Men Chang Wat Phrae. Lanna
Alphabet, Pali- Tai Yuan Language, 1 set, 31 palm-leaf pages, 5 lines each,
the Microfilm Code (na) CPAC, CMU.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
License
เนื้อหาของบทความที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารปณิธานถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารปณิธาน ห้ามเผยแพร่ ตัดต่อ แก้ไข หรือนำไปใช้ก่อนได้รับอนุญาต
ผู้สนใจสามารถติดต่อขอเผยแพร่เนื้อหาในวารสารปณิธานได้ที่ [email protected]
