ปายาสิสูตร : หลักฐานการปฏิเสธและยืนยันโลกหน้าสมัยพุทธกาล

บทคัดย่อ

ปายาสิสูตรเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์สมัยพุทธกาลที่โต้แย้งความคิดระหว่างพระพุทธศาสนากับกลุ่มลัทธิอื่นร่วมสมัย เนื้อหาเป็นการอ้างเหตุผลสนับสนุนในการปฏิเสธและยืนยันความมีอยู่ของโลกหน้า พระเจ้าปายาสิเป็นตัวแทนฝ่ายวัตถุนิยม ปฏิเสธความมีอยู่ของโลกหน้า โดยอ้างเหตุผลแบบเงื่อนไขที่เกิดจากการทดลองพิสูจน์ข้อเท็จจริงด้วยวิธีการประจักษนิยม และยืนยันข้อสรุปว่า โลกหน้าไม่มี ความจริงมีอยู่เฉพาะในโลกนี้เท่านั้น สิ่งอื่นที่นอกเหนือการรับรู้ประสาทสัมผัสทั้ง5 ของมนุษย์ไปแล้วไม่ใช่ความจริง  ขณะที่พระกุมารกัสสปะเป็นตัวแทนพระพุทธศาสนา แสดงจุดยืนของพระพุทธศาสนาและโต้แย้งทัศนะวัตถุนิยมของพระเจ้าปายาสิ  และยืนยันความมีอยู่ของโลกหน้าโดยอ้างเหตุผลแบบเปรียบเทียบหรืออุปมาโวหาร เพื่ออธิบายสิ่งที่มองไม่เห็นหรือการไม่ได้ฟังเป็นต้น ไม่ได้หมายความว่า สิ่งนั้นไม่มีอยู่ เพียงแต่เป็นข้อจำกัดของประสาทสัมผัสของมนุษย์ ดังนั้นจึงเป็นไปได้ว่า สิ่งที่มองไม่เห็นด้วยตาหรือฟังด้วยหูเป็นต้นก็มีอยู่ ใช้อุปมาโวหารเปรียบเทียบสิ่งที่เป็นรูปธรรมกับนามธรรม เพื่อให้เข้าใจถึงความมีอยู่ของโลกหน้าที่เป็นนามธรรม

            การประยุกต์เนื้อหาในปายาสิสูตรต่อสังคมไทยปัจจุบัน สนับสนุนความเชื่อเรื่องโลกหน้าและกฎแห่งกรรมให้หนักแน่นยิ่งขึ้น  และประยุกต์กับการเรียนการสอนเรื่องโลกหน้าและกฎแห่งกรรมให้ชัดเจน เพื่อยืนยันความมีอยู่จริงในมิติทางนามธรรม แม้เรื่องนี้ยังไม่สามารถพิสูจน์ได้เชิงรูปธรรม  โดยเน้นการนำประเด็นข้อพิสูจน์ของพระเจ้าปายาสิและอุปมาโวหารของพระกุมารกัสสปะมาประกอบการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้ศึกษาเกิดความเข้าใจและปฏิบัติอย่างถูกต้องตามคติทางพระพุทธศาสนา