การเผยแผ่พระพุทธศาสนาของครูบาอภิชัยขาวปี

บทคัดย่อ

ครูบาอภิชัยขาวปีถือกำเนิดที่บ้านแม่เทย อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน เมื่ออายุ 16 ปี ได้เข้ารับการบรรพชาเป็นสามเณรโดยมีครูบาศรีวิชัยเป็นพระอุปัชฌาย์ ครั้นอายุ 22 ปี จึงได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา จากนั้นท่านได้จาริกไปเพื่อสร้างศาสนสถานและสาธารณประโยชน์จำนวนมาก ตัวตนความเป็นทวิลักษณ์ของครูบาอภิชัยขาวปี คือ ลักษณะการเป็นนักอนุรักษ์นิยมยึดหลักปฏิบัติพุทธจารีตดั้งเดิม และลักษณะการเป็นนักเผยแผ่ กอปรกับได้รับการสืบทอดวัตรปฏิบัติมาจากครูบาศรีวิชัย จึงทำให้ชนชาติพันธุ์ในล้านนามีความศรัทธาในตัวท่าน การเคลื่อนไหวทางสังคมของครูบาอภิชัยขาวปีได้นำมาสู่เหตุการณ์ถูกจับลาสิกขา ถึง 3 ครั้งด้วยภาวะจำยอม ครั้งสุดท้ายจึงตัดสินใจครองผ้าขาวตลอดชีวิตและยึดการปฏิบัติตามหลักพระธรรมวินัยเพื่อแสดงถึงสถานภาพของนักบวชและทำการเผยแผ่พระพุทธศาสนา นับว่าท่านมีความมุ่งมั่นในอุดมการณ์เป็นอย่างยิ่ง

บทบาทและผลงานของครูบาอภิชัยขาวปีที่มีต่อสังคมล้านนา ด้านการปกครอง พบว่า ครูบาอภิชัยขาวปีได้ยึดเอาหลักธรรมาธิปไตยเพื่อสร้างอำนาจทางธรรมและสอดรับการเป็นตนบุญในการปกครองโดยผ่านความเชื่อ ด้านศาสนศึกษา พบว่า มีการบันทึกและการเขียนหนังสือเชิงประวัติศาสตร์และหลักคำสอนทางพระพุทธศาสนา ด้านศึกษาสงเคราะห์ พบว่า มีการสนับสนุนและสร้างสถานศึกษา ด้านสาธารณูปการ พบว่า ได้มีการเคลื่อนไหวช่วยเหลือสังคมในการสร้างสาธารณประโยชน์ทั้งในส่วนภาครัฐและประชาชน  และ ด้านสาธารณสงเคราะห์ พบว่า  มีการดำเนินกิจกรรมเพื่อช่วยเหลือเกื้อกูลและมีการช่วยเหลือเกื้อกูลประชาชนทั่วไป

สำหรับบทบาทการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของครูบาอภิชัยขาวปี ได้รับอิทธิพลแนวคิดการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ซึ่งสามารถจำแนกออกเป็น 3 แนวคิด คือ 1) แนวคิดจากครูบาศรีวิชัย 2) แนวคิดการครองผ้าขาว และ 3) แนวคิดต๋นบุญพระโพธิสัตว์ (มหายาน) โดยมีหลักการทางพระพุทธศาสนา 2 หลักการใหญ่ที่มีความสอดคล้องกับการเผยแผ่คือ หลักปาฏิหาริย์ 3 และหลักประโยชน์ 3 อย่างไรก็ตาม รูปแบบการเผยแผ่ที่เป็นลักษณะเฉพาะตนของครูบาอภิชัยขาวปีนั้นมี 3 ลักษณะคือ การจาริก การเขียนหนังสือบันทึกคัมภีร์ และการสร้างศาสนสถานสาธารณประโยชน์ ทั้งนี้พบว่าวิธีการสำคัญสร้างความศรัทธาในพระพุทธศาสนาคือ 1) ผ่านการเทศน์สั่งสอน 2) ผ่านการสร้างศาสนสถานและสาธารณประโยชน์ วิธีการดังกล่าวได้เชื่อมโยงเครือข่ายทางสังคมและสร้างพื้นที่ทางศาสนาขยายเป็นวงกว้างในแถบล้านนา โดยการยึดหลักศีลธรรมเป็นพื้นฐานแห่งการดำเนินชีวิตตั้งแต่ระดับบุคคล ครอบครัว สังคมและวัฒนธรรมประเพณี  สะท้อนถึงคุณค่าและผลสัมฤทธิ์ที่เกิดขึ้นด้วยการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของครูบาอภิชัยขาวปี