การปรับจริตเพื่อพัฒนาชีวิต

กระบวนการ และแนวปฏิบัติ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยเชิงคุณภาพนี้นำเสนอลักษณะของบุคคลผู้มีจริต 6 ประเภท กระบวนการ และแนวปฏิบัติในการปรับจริตด้วยสมถกัมมัฏฐานที่ปรากฏในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา ผลการวิจัยพบว่า จริต 6 ประเภทนี้ถือว่าเป็นพฤติกรรมที่เป็นอุปสรรคและขวางกั้นทางไปสู่พระนิพพาน ส่วนกระบวนการปรับจริตของบุคคลทั้ง 6 ประเภท (1) บุคคลราคจริต ปรับด้วยกัมมัฏฐาน 11 คือ อสุภะ 10 และ กายคตาสติ (2) บุคคลโทสจริต ปรับด้วยกัมมัฏฐาน 8 คือ วัณณกสิณ 4 และ พรหมวิหาร 4 (3) บุคคลโมหจริต ปรับด้วยอานาปานสติกัมมัฏฐานอย่างเดียว (4) บุคคลสัทธาจริต ปรับด้วยอนุสสติ 6 คือ พุทธานุสสติ ธัมมานุสสติ สังฆานุสสติ   สีลานุสสติ จาคานุสสติ และ เทวตานุสสติ (5) บุคคลพุทธิจริต ปรับด้วยกัมมัฏฐาน 4 คือ มรณัสสติ อุปสมานุสสติ อาหาเรปฏิกูลสัญญา และจตุธาตุววัฏฐาน (6) บุคคลวิตกจริต ปรับด้วยอานาปานสติกัมมัฏฐานอย่างเดียว สำหรับแนวปฏิบัติการปรับจริตแต่ละประเภทที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ได้แก่ (1) ราคจริต พระนันทเถระ (2) โทสจริต องคุลิมาล (3) โมหจริต นางคณิกา พระราชา และพราหมณ์ปุโรหิต (4) สัทธาจริต พระวักกลิ (5) พุทธิจริต สามเณรบัณฑิต และ (6) วิตกจริต อาชีวกคนหนึ่ง เป็นต้น ผลการวิจัยนี้จะสามารถนำไปประยุกต์และปรับใช้กับการสอนกัมมัฏฐาน และปรับพฤติกรรมบุคคลให้เหมาะสมเพื่อพัฒนาชีวิตให้ดียิ่งขึ้นต่อไป