วัดในสมัยพุทธกาล

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ ๒ ประการ คือ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดการสร้างวัดในสมัยพุทธกาล        ๒) เพื่อศึกษาองค์ประกอบของวัดในสมัยพุทธกาลในด้านกายภาพ โดยใช้ข้อมูลจากพระไตรปิฎกเป็นหลัก   และใช้ข้อมูลจากอรรถกถา รวมทั้งเอกสารอื่นที่เกี่ยวข้องเป็นส่วนประกอบ ผลการศึกษาพบว่า

ในสมัยพุทธกาลมีคำเรียกวัดว่า อาราม อาวาส สังฆาราม และวิหาร โดยวัดในสมัยพุทธกาลมีที่มาจากแนวคิดหลักประการแรก คือ ความจำเป็นในความต้องการใช้สอยเสนาสนะเพื่อการจำพรรษา ปฏิบัติธรรม และเจริญสมาธิเพื่อให้ได้รับความสะดวกในการจำพรรษาของภิกษุ และภิกษุณี ประการที่สอง คือ เกิดจากความศรัทธาของอุบาสก อุบาสิกาที่ต้องการสร้างเสนาสนะหรือวัดถวายไว้ใช้สอยในพุทธศาสนา โดยองค์ประกอบหลักของวัด คือ วิหาร กุฎี อุโบสถ หอฉัน ศาลาโรงไฟ เรือนคลัง กัปปิยกุฎี โรงจงกรม บ่อน้ำ เวจจกุฎี โดยวัดแห่งแรก คือ เวฬุวันวิหารสร้างโดยโดยพระเจ้าพิมพิสาร แต่วัดที่พระพุทธเจ้าทรงประทับนานที่สุด คือ เชตวันวิหารที่สร้างโดยอนาถบิณฑิกเศรษฐี

โดยคุณลักษณะของวัด และเสนาสนะสมัยพุทธกาลภายในวัดนั้นมีความเรียบง่าย เน้นการใช้สอยตามความจำเป็นโดยไม่ให้ความสำคัญกับการตกแต่ง และความงาม การดัดแปลงการใช้สอยในองค์ประกอบต่างๆ ของวัดตั้งอยู่บนพื้นฐานของพระธรรมวินัย และวัดในสมัยพุทธกาลมีสภาพแวดล้อมที่กลมกลืนกับธรรมชาติ