วิเคราะห์ความต้องการของมาสโลว์ในมุมมองของพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์แนวคิดเรื่องความต้องการของมาสโลว์ในมุมมองของพระพุทธศาสนา รวมทั้งการจัดการกับความต้องการดังกล่าว จากการศึกษาพบว่า ความต้องการของมนุษย์ในทฤษฎีของมาสโลว์ ไม่ใช่ตัณหาทั้งหมด แต่เป็นความต้องการพัฒนาตนเองที่เริ่มต้นจากฉันทะแล้วกลายเป็นตัณหาได้ในที่สุด ด้วยวิธีการตอบสนองความต้องการให้มากที่สุดของมาสโลว์เป็นการสร้างเสริมขยายตัวตน อันเป็นเหตุแห่งทุกข์ของมนุษย์ในทางพระพุทธศาสนา จุดมุ่งหมายของความต้องการของมาสโลว์จัดอยู่ในระดับโลกิยะสุข เป็นความสุขที่มนุษย์ปุถุชนทั่วไปต้องการ สอดคล้องกับประโยชน์ปัจจุบัน ในหลักอัตถะหรือประโยชน์ 3 คือ ทิฏฐธัมมิกัตถะ โดยมนุษย์จะต้องขยันหาทรัพย์โดยสุจริต รู้จักเก็บรักษาทรัพย์ คบกัลยาณมิตร และใช้ชีวิตตามอัตภาพ ไม่เพียงเท่านั้น พระพุทธศาสนาเห็นว่า มนุษย์สามารถพัฒนาตนเองหรือความต้องการให้มีความสุขในระดับที่สูงขึ้นและมีคุณค่ามากกว่านี้ได้ เป็นความสุขจากความสงบทางจิตใจ ตามหลักสัมปรายิกัตถะ โดยการปฏิบัติให้ถึงพร้อมด้วยศรัทธาและศีลตามหลักพระพุทธศาสนา กระทั่งการพัฒนาปัญญาให้เกิดโยนิโสมนสิการ มองเห็นคุณค่าที่แท้จริงของสิ่งทั้งหลาย ซึ่งจะสามารถป้องกันความทุกข์ทางจิต ไปจนถึงการดับความต้องการหรือความทุกข์ทั้งหมด คือ นิพพาน อันเป็นความสุขที่แท้จริง ตามหลักปรมัตถะ อย่างไรก็ตาม ในชีวิตประจำวัน เมื่อเกิดความต้องการขั้นพื้นฐานตามธรรมชาติ ควรตอบสนองอย่างพอดี/พอเพียง ควรพัฒนาฉันทะให้เกิดขึ้นมากที่สุด และพยายามตัดทิ้ง ลดละ หรือเปลี่ยนตัณหาให้เป็นฉันทะ ที่สำคัญ มนุษย์จะต้องมี “สติ” รู้เท่าทันความต้องการที่เกิดขึ้นกับตัวเองอยู่เสมอ ยิ่งไปกว่านั้น ควรมี “ธรรมะของพระพุทธองค์” เป็นคู่มือสำคัญคอยกำกับชีวิตไปสู่ความสุขที่แท้จริง