นามกายในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท: การตีความความหมายที่เป็นไปได้

บทคัดย่อ

            “นามกาย” (Nāmakāya) เป็นศัพท์ที่พบในพระสูตร แต่ไม่ได้มีคำอธิบายความหมายที่ชัดเจน นักวิชาการบางกลุ่มอธิบายคำศัพท์นี้โดยอ้างอิงตามความหมายของอรรถกถาว่า “นามขันธ์” ในขณะที่นักวิชาการอีกกลุ่มหนึ่งอาศัยบริบทที่เกี่ยวข้องกับนามกายในพระสูตร แล้วตีความศัพท์คำนี้ว่าหมายถึง “กาย” รูปแบบหนึ่งที่แตกต่างจาก “รูปกาย”

            บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหมายที่เป็นไปได้ของ “นามกาย” โดยจำกัดขอบเขตการศึกษาเชิงเอกสารอยู่ที่คัมภีร์ชั้นพระสูตรและชั้นอรรถกถาของเถรวาท ผลการศึกษาพบว่า นามกายในชั้นพระสูตรถูกใช้ใน 2 บริบทที่มีความสำคัญมาก ได้แก่ 1) กระบวนการรับรู้ของ “ผัสสะ” ในปฏิจจสมุปบาท และ 2) ขั้นตอนการหลุดพ้นของ “มุนี” ส่วนชั้นอรรถกถานั้น นอกจาก “นามกาย” จะถูกอธิบายว่าหมายถึง “นามขันธ์” (เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) แล้ว ยังมีความหมายถึงการบรรลุธรรม และสภาวะธรรมอย่างหนึ่งของผู้ได้ฌาน พระอริยบุคคล พระปัจเจกพุทธเจ้า และพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอีกด้วย ดังนั้น ผู้เขียนเห็นว่าศัพท์ว่า “นามกาย” ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทอาจจะมีความหมายมากกว่า 1 ความหมาย นอกจากจะหมายถึง กองแห่งนาม (นามขันธ์) แล้วยังหมายถึง กายอันเป็นนามที่เกิดจากการปฏิบัติสมาธิอีกด้วย ขึ้นอยู่กับบริบทที่ศัพท์นี้ถูกนำมาอธิบายความหมาย