งบประมาณเพื่อความเป็นอยู่ที่ดี: นวัตกรรมการคลังเพื่อขับเคลื่อนคุณภาพชีวิตและลดความเหลื่อมล้ำของประเทศไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ประเทศต่างๆ ทั่วโลกกำลังเผชิญกับความท้าทายที่ซับซ้อนและหลากหลายมิติ ความเหลื่อมล้ำทางสังคม การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรสู่สังคมสูงวัย และวิกฤตการณ์สิ่งแวดล้อม ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน แต่การวัดความก้าวหน้าของประเทศยังคงพึ่งพาตัวชี้วัดทางเศรษฐกิจเป็นหลัก โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GDP) ทั้งที่ GDP ไม่สามารถสะท้อนมิติสำคัญของคุณภาพชีวิต เช่น การกระจายรายได้ คุณภาพสิ่งแวดล้อม และสุขภาพของประชาชน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา แนวคิด Well-being Budgeting หรือ “งบประมาณเพื่อความเป็นอยู่ที่ดี” ซึ่งเป็นนวัตกรรมการคลังที่มุ่งเน้น การจัดสรรงบประมาณโดยใช้ผลลัพธ์ด้านความเป็นอยู่ที่ดีของประชาชนเป็นเป้าหมายหลัก แทนการมุ่งเน้นเพียงการเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยใช้วิธีการศึกษาเชิงแนวคิดและเชิงเปรียบเทียบ ผลการศึกษาพบว่าประเทศนิวซีแลนด์ ซึ่งเป็นประเทศแรกที่นำ Well-being Budgeting มาใช้ในปี 2019 มีความสำเร็จจากปัจจัยสำคัญ 5 ประการ คือ ภาวะผู้นำทางการเมืองที่เข้มแข็ง ความสามารถทางเทคนิคของกระทรวงการคลัง การมีส่วนร่วมของประชา สังคม ระบบข้อมูลที่แข็งแกร่ง และวัฒนธรรมการทำงานแบบร่วมมือ ประเทศไทยมีศักยภาพในการนำแนวคิดนี้มาใช้ เนื่องจากมีประสบการณ์การพัฒนาที่เน้นคุณภาพชีวิต ระบบตัวชี้วัดความเป็นอยู่ที่ดีที่หลากหลาย และความสำเร็จของโครงการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ การศึกษานี้ได้เสนอให้ประยุกต์ใช้ Well-being Budgeting ในประเทศไทยเป็น 3 ระยะ เริ่มจากการสร้างรากฐาน ทดลองนำร่องผ่านหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ และขยายผลสู่ระบบงบประมาณแห่งชาติ ซึ่งจะช่วยขับเคลื่อนคุณภาพชีวิตและลดความเหลื่อมล้ำของประเทศไทยได้อย่างมีประสิทธิผล
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารออนไลน์เล่มนี้เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารวาระการเมืองและสังคม ความคิดเห็นและข้อถกเถียงที่ปรากฏในบทความเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียน บรรณาธิการวารสารฯ ไม่มีความเกี่ยวข้องใด ๆ กับความคิดเห็นของผู้เขียนและไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความคิดเห็นของผู้เขียน
เอกสารอ้างอิง
ภาษาไทย
ชัชรินทร์ ทองหม่อมราม. (2567). งบประมาณฐานศูนย์: ทฤษฎี แนวปฏิบัติ และบทเรียนที่ผ่านมา. วารสารการบริหารท้องถิ่น, 17(4), 687–714. สืบค้นจาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/colakkujournals/article/view/273707
ปพิชญา ภิระตา. (2565). รัฐสวัสดิการหรือสวัสดิการของรัฐ: นโยบายเรียนฟรี. วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร์, 6(1), 164–179.
วิชาญ ทรายอ่อน. (2566). เงินอุดหนุนเพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด. กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร
สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. (2566). รายงานการสร้างระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ประจำปีงบประมาณ 2566. กรุงเทพฯ: สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ.
อารี จำปากลาย, กาญจนา ตั้งชลทิพย์ และสุภาณี ปลื้มเจริญ. (2561). ประชากรและสังคม 2561: ความอยู่ดีมีสุขในสังคมไทย : ความฝันหรือความจริง=Well-being in Thailand: Dream or Reality. นครปฐม: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล.
ภาษาอังกฤษ
Bache, I., & Reardon, L. (2013). An idea whose time has come? Explaining the rise of well-being in British politics. Political Studies, 61(4), 898-914.
Balestra, C., Boarini, R., & Tosetto, E. (2018). What matters most to people? Evidence from the OECD better life index users’ responses. Social Indicators Research, 136(3), 907-930.
Boston, J., & Gill, D. (Eds.). (2017). Social investment: A New Zealand policy experiment.Bridget Williams Books.
Bovens, M. (2007). Analysing and assessing accountability: A conceptual framework 1. European law journal, 13(4), 447-468.
Budlender, D., Sharp, R., & Allen, K. (1998). How to do a gender-sensitive budget analysis: Contemporary research and practice. London: Commonwealth Secretariat.
Buracom, P. (2016). The distributional effects of social spending in Thailand: Evidence from a new database. Asian Politics & Policy, 8(2), 263-279.
Conceição, P. (2020). Human development report 2020-the next frontier: Human develop ment and the anthropocene. United Nations Development Programme: Human De velopment Report. Retrieved from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=4418010
Curristine, T. (2005). Performance Information in the Budget Process: Results of the OECD 2005 Questionnaire. OECD Journal on Budgeting, 5(2).
Dalziel, P., Saunders, C., & Saunders, J. (2018). Wellbeing economics: The capabilities approach to prosperity (p. 196). Singapore: Springer Nature.
Damrongplasit, K., & Melnick, G. (2024). Utilisation, out-of-pocket payments and access before and after COVID-19: Thailand’s Universal Health Coverage Scheme. BMJ global health, 9(5), e015179.
Davies, H. T., & Nutley, S. M. (Eds.). (2000). What works?: Evidence-based policy and practice in public services. Bristol, UK: Policy Press.
de Vries, M. S., & Nemec, J. (2019). Dilemmas in performance-based budgeting.
In Performance-based budgeting in the public sector (pp. 3-25). Cham, Swizerland: Springer International Publishing.
de Vries, M. S., Nemec, J., & Špaček, D. (2019). Performance-based budgeting in the public sector. Cham, Swizerland: Springer.
Diener, E., Oishi, S., & Tay, L. (2018). Advances in subjective well-being research. Nature Human Behaviour, 2(4), 253-260.
Durand, M. (2015). The OECD better life initiative: How's life? and the measurement of well-being. Review of Income and Wealth, 61(1), 4-17.
Fioramonti, L. (2017). Wellbeing economy: Success in a world without growth. Johannesburg, South Africa: Pan Macmillan South Africa.
Fung, A. (2015). Putting the public back into governance: The challenges of citizen participation and its future. Public Administration Review, 75(4), 513-522.
García, J. L., Heckman, J. J., Leaf, D. E., & Prados, M. J. (2020). Quantifying the life-cycle benefits of an influential early-childhood program. Journal of Political Economy, 128(7), 2502-2541.
Gilmour, J. B., & Lewis, D. E. (2006). Does performance budgeting work? An examination of the office of management and budget’s PART scores. Public Administration Review, 66(5), 742-752.
Grayson, L. (2007). Using evidence: How research can inform public services: A review. Evidence & Policy, 3(3), 439.
Greco, S., Ishizaka, A., Resce, G., & Torrisi, G. (2020). Measuring well-being by a multidimensional spatial model in OECD Better Life Index framework. Socio Economic Planning Sciences, 70, 100684.
Heckman, J. J. (2006). Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. Science, 312(5782), 1900-1902.
Helliwell, J. F., Layard, R., Sachs, J. D., & Neve, J. E. D. (2021). World happiness report 2021. New York, NY: Sustainable Development Solutions Network.
Ho, A. T. K. (2018). From performance budgeting to performance budget management: Theory and practice. Public Administration Review, 78(5), 748-758.
Hood, C. (1991). A public management for all seasons?. Public administration, 69(1), 3-19. Hood, C. (2010). The blame game: Spin, bureaucracy, and self-preservation in government. NJ: Princeton University Press.
Jackson, T. (2016). Prosperity without growth: Foundations for the economy of tomorrow. London: Routledge.
Jones, L. R., & McCaffery, J. L. (2010). Performance budgeting in the US federal government: History, status and future implications. Public Finance and Management, 10(3), 482- 523.
Jorgenson, D. W., Landefeld, J. S., & Schreyer, P. (Eds.). (2014). Measuring economic sustainability and progress (Vol. 72). Chicago, IL: University of Chicago Press.
Joyce, P. G. (1993). Using performance measures for federal budgeting: Proposals and pros pects. Public Budgeting & Finance, 13(4), 3-17.
Kapoor, A. & Debroy, B. (2019, October 4). GDP is not a measure of human well-being. Harvard Business Review. Retrieved from https://hbr.org/2019/10/gdp-is-not-a-measure-of- human-well-being
Koronakos, G., Smirlis, Y., Sotiros, D., & Despotis, D. K. (2020). Assessment of OECD Better Life Index by incorporating public opinion. Socio-Economic Planning Sciences, 70, 100699.
Lahey, R. (2010). The Canadian M & E System: Lessons Learned from 30 Years of Development (Vol. 23). Washington DC: World Bank.
Limwattananon, S., Tangcharoensathien, V., Tisayaticom, K., Boonyapaisarncharoen, T., & Prakongsai, P. (2012). Why has the Universal Coverage Scheme in Thailand achieved a pro-poor public subsidy for health care?. BMC Public Health, 12(Suppl 1), S6.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological review, 50(4), 370-396.
Melkers, J., & Willoughby, K. (1998). The state of the states: Performance-based budgeting requirements in 47 out of 50. Public Administration Review, 58(1), 66-73.
Mintrom, M. (2019). New Zealand's wellbeing budget invests in population health. The Milbank Quarterly, 97(4), 893.
Mizobuchi, H. (2014). Measuring world better life frontier: a composite indicator for OECD better life index. Social Indicators Research, 118(3), 987-1007.
Moynihan, D. P. (2006). What do we talk about when we talk about performance? Dialogue theory and performance budgeting. Journal of Public Administration Research and Theory, 16(2), 151-168.
Muchabaiwa, B. L. (2010). Gender-sensitive and child-friendly budgeting in Zimbabwe.
In M.Mcneil&C. Malena (Eds.),Demanding good governance: Lessons from social ac countability initiatives in Africa (pp.109-135). Washington, DC: World Bank Institute.
New Zealand Treasury. (2018). Living Standards Framework: Background and future work. Wellington, New Zealand: New Zealand Government.
New Zealand Treasury. (2019). The Wellbeing Budget 2019: A Secure Future. Wellington, New Zealand: New Zealand Government.
New Zealand Treasury. (2020). Wellbeing Budget 2020: Rebuilding together. Wellington, New Zealand: New Zealand Government.
Nicholls, J., Lawlor, E., Neitzert, E., & Goodspeed, T. (2012). A guide to social return on investment.The SROI Network.
Nussbaum, M. C. (2000). Women and human development: The capabilities approach (Vol. 3). Cambridge, UK: Cambridge University press.
OECD. (2007). Performance budgeting in OECD countries. OECD Publishing. Retrieved from https://www.oecd.org/en/publications/performance-budgeting-in-oecd-coun tries_9789264034051-en.html
OECD. (2011). How's Life?: Measuring well-being. OECD Publishing. Retrieved from https:// www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2011/10/how-s-life_g1g 14dc9/9789264121164-en.pdf
OECD. (2020). How's Life? 2020: Measuring Well-being. OECD Publishing. Retrieved from https:// dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/415407/9870c393_en.pdf?sequence=1
OECD. (2021). Green budgeting in OECD countries. OECD Publishing. Retrieved from https:// www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/08/green- budgeting-in-oecd-countries_01618d8b/acf5d047-en.pdf
Ortynsky, S., Farag, M., & Mou, H. (2025). Factors facilitating the adoption of wellbeing bud gets in New Zealand: a case study with budget actors. Journal of Public Policy, 1-25.
Osborne, D., & Gaebler, T. (1992). Reinventing government: How the entrepreneurial spirit is transforming the public sector. Reading, MA: Addison-Wesley.
Peiró-Palomino, J., & Picazo-Tadeo, A. J. (2018). OECD: One or many? Ranking countries with a composite well-being indicator. Social Indicators Research, 139(3), 847-869.
Pyhrr, P. A. (1973). Zero-base budgeting: A practical management tool for evaluating expenses. New York, NY:John Wiley & Sons.
Quinn, S. (2017). Gender budgeting in Europe: What can we learn from best practice. Administration, 65(3), 101-121.
Raworth, K. (2018). Doughnut economics: Seven ways to think like a 21st century economist. White River Junction, VT: Chelsea Green Publishing.
Rhodes, R. A. (1997). Understanding governance: Policy networks, governance, reflexivity and accountability. Buckingham, England: Open University Press.
Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, Å., Chapin, F. S., Lambin, E. F., ... & Foley, J. A. (2009). A safe operating space for humanity. Nature, 461(7263), 472-475.
Rubin, I. S. (2019). The politics of public budgeting: Getting and spending, borrowing and balancing (9th ed.). Washington, DC: CQ Press.
Sakondhavat, A. (2022). Beyond Traditional GDP: Thailand's Well-being Index. Presentation at UNESCAP Commission 78 Side Event. Office of the National Economic and Social Development Council. Retrieved from https://unescap.org/sites/default/d8files/ event-documents/Thailand_GDP-Well-being_SIdeEvent_Commisssion78_26May2022. pdf
Sarant, P. C. (1978). Zero-base budgeting in the public sector: A pragmatic approach (Vol. 3). Reading, MA: Addison-Wesley.
Schick, A. (1998). A contemporary approach to public expenditure management. World Bank Institute, 68(1), 2-11.
Schick, A. (2014). The metamorphoses of performance budgeting. OECD Journal on Budgeting, 13(2), 1B.
Seligman, M. E. (2011). Flourish: A visionary new understanding of happiness and well- being. New York, NY: Simon and Schuster.
Sen, A. (2014). Development as freedom (1999). The globalization and development reader: Perspectives on development and global change (pp. 525-538). Malden, MA: Wiley-Blackwell.
Senasu, K. (2020). Sustainable happiness of Thai people: monitoring the Thai happiness index. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 30(5), 541-558.
Senasu, K., Sakworawich, A., & Russ-Eft, D. F. (2019). Developing Thai happiness index. Social Indicators Research, 146(3), 425-448.
Sirisankanan, A., & Kananurak, P. (2025). Always be Prepared: Lessons Learned From Risk-Coping Strategies of Thai Households in the Wake of Two Major Economic Crises. International Studies of Economics, 20(2), 234-258.
Skevington, S. M., Lotfy, M., & O'Connell, K. A. (2004). The World Health Organization's WHOQOL-BREF quality of life assessment: psychometric properties and results of the international field trial. A report from the WHOQOL group. Quality of life Research, 13(2), 299-310.
Smith, G. (2009). Democratic innovations: Designing institutions for citizen participation. Cambridge, UK: Cambridge University press..
Steffen, W., Richardson, K., Rockström, J., Cornell, S. E., Fetzer, I., Bennett, E. M., ... & Sörlin,
S. (2015). Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet.
Science, 347(6223). http://doi.org/10.1126/science. 1259855.
Stiglitz, J. E., Sen, A., & Fitoussi, J. P. (2009, September). Report by the commission on the measurement of economic performance and social progress. Paris: Commission on the Measurement of Economic Performance and Social Progress.
Sumriddetchkajorn, K., Shimazaki, K., Ono, T., Kusaba, T., Sato, K., & Kobayashi, N. (2019). Universal health coverage and primary care, Thailand. Bulletin of the World Health Organization, 97(6), 415.
Tangcharoensathien, V., Tisayaticom, K., Suphanchaimat, R., Vongmongkol, V., Viriyathorn, S.,& Limwattananon, S. (2020). Financial risk protection of Thailand’s universal health coverage: results from series of national household surveys between 1996 and 2015. International Journal for Equity in Health, 19(1), 163.
United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. United Nations. Retrieved from https://sdgs.un.org/2030agenda
Van den Bergh, J. C. (2007). Abolishing GDP. Tinbergen Institute Discussion Paper, Paper No. 2007-019/3. Amsterdam, Netherland: Tinbergen Institute.
World Health Organization. (2012). The WHOQOL user manual. World Health Organization. Retrieved from https://www.who.int/publications/i/item/WHO-HIS-HSI-Rev.2012-3
Wildavsky, A. (1969). Rescuing policy analysis from PPBS. Public Administration Review, 29(2), 189-202
