ไม่มีคำถามสำหรับมาคันทิยา : พินิจความเป็นธรรมผ่านความเงียบของเหล่าภิกษุในอรรถกถาธรรมบทเรื่อง “วิฑูฑภะ” และ “สามาวดี

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาเกี่ยวกับความเป็นธรรมตามแนวคิดของพุทธศาสนา ผ่านการวิเคราะห์ “อรรถกถาธรรมบท” เรื่อง “วิฑูฑภะ” และ “สามาวดี” เน้นเฉพาะตัวละครหลักในเรื่องดังกล่าว โดยอาศัยแนวคิดเรื่องความเป็นธรรมเชิงวรรณศิลป์เป็นกรอบในการวิเคราะห์ ผู้เขียนจะเสนอการวิเคราะห์ใน 3 ประเด็นคือ  (1) การมอบความเป็นธรรมให้แก่ตัวละครหลักในอรรถกถาธรรมบทเรื่อง “วิฑูฑภะ” และ “สามาวดี” โดยเน้นเฉพาะเรื่องราวของมาคันทิยา วาสภขัตติยาและวิฑูฑภะ (2) แนวคิดเรื่องความเป็นธรรมเชิงสังคมที่ถูกนำเสนอผ่าน “ความเงียบ” ของเหล่าภิกษุในอรรถกถาธรรมบทสองเรื่องนั้น (3) ท่าทีต่อความเป็นธรรมทางสังคมของพุทธศาสนาเถรวาทที่แสดงผ่านการแยกจ่ายความเป็นธรรมของผู้ประพันธ์ (พระพุทธโฆษาจารย์) และจริยาวัตรของพระพุทธเจ้าที่ปรากฏในอรรถกถาธรรมบทเรื่องดังกล่าว