พฤติกรรมและบทบาทการสื่อสารของผู้สูงอายุในชุมชนหมู่บ้านอีสานตอนกลาง

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์พฤติกรรมและบทบาทการสื่อสาร ตลอดจนเครือข่ายการติดต่อสื่อสารระหว่างบุคคล
ของผู้สูงอายุ 2) วิเคราะห์ลักษณะพฤติกรรมการสื่อสารและการเป็นผู้นำในการสื่อสารของผู้สูงอายุในชุมชนอีสานตอนกลาง 3) วิเคราะห์
บทบาทการสื่อสารในการถ่ายทอดความรู้ ภูมิปัญญาชาวบ้านและวัฒนธรรมท้องถิ่นของผู้สูงอายุและ 4) วิเคราะห์สถานภาพความเป็นผู้
สูงอายุจากการรับรู้ตนเองของผู้สูงอายุและจากการรับรู้โดยบุคคลอื่นๆในชุมชน การศึกษาใช้วิธีการวิจัยแบบสหวิธีวิทยาการ ประกอบ
ด้วย การวิจัยเชิงคุณภาพคือ การเก็บข้อมูลสัมภาษณ์ผู้สูงอายุเชิงลึก ในชุมชนหมู่บ้านอีสานตอนกลาง หมู่บ้านล่ะ 3 คน จำนวน 3
หมู่บ้าน ใช้สัมภาษณ์แบบตัวต่อตัว ด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง ส่วนการวิจัยเชิงปริมาณ คือ ใช้แจกแบบสอบถามกลุ่มตัวอย่างผู้
สูงอายุในชุมชนหมู่บ้านอีสานตอนกลาง 3 หมู่บ้าน จำนวน 311 คน ผลจากการศึกษาพบว่า 1) ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ยังมีพฤติกรรมการ
เปิดรับสารโดยเปิดรับจากสื่อดั้งเดิมผ่านวิทยุและโทรทัศน์เป็นส่วนใหญ่และมุ่งให้ความสนใจเปิดรับข่าวสาร บันเทิงเป็นส่วนมาก มีการ
เปิดรับสื่อใหม่น้อยมาก แต่ก็พบว่า มีการใช้แอปพลิเคชั่นไลน์ในกลุ่มผู้สูงอายุพอสมควรโดยเฉพาะแม่บ้านมีการติดต่อสื่อสารผ่านเครือ
ข่ายการสื่อสารระหว่างบุคคลกับคนในครอบครัวมากที่สุด 2) ผู้สูงอายุในหมู่บ้านยังให้ข้อมูลว่ามีคนจำนวนมากมักมาขอคำปรึกษาหารือ
ในเรื่องต่าง ๆ 3) ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีบทบาทการสื่อสารในการถ่ายทอดภูมิปัญญา ศิลปะ วัฒนธรรม และคุณธรรม ศีลธรรม แต่ก็อยู่
ในระดับไม่มากนักโดยมีบทบาทด้านศิลปะ วัฒนธรรมด้วยค่าเฉลี่ยสูงกว่าด้านอื่นๆ และมักมีบทบาทเป็นผู้นำในการจัดกิจกรรมทำนุ
บำรุงศาสนาอย่างสมํ่าเสมออยู่ในเกณฑ์ปานกลาง 4) ผู้สูงอายุจำนวนไม่น้อยมองสถานภาพความเป็นผู้สูงอายุของตนเองในทางบวก
โดยคิดว่าในความเป็นผู้สูงอายุของเขาในชุมชนนั้น เขาเป็นคนเก่าแก่ที่เป็นผู้อาวุโสและเป็นภูมิปัญญาของหมู่บ้าน ถัดมามองตนเองว่า
เป็นที่พึ่งพาของคนอื่นๆในชุมชนหมู่บ้านเสมอ