การเคลื่อนย้ายของแรงงานข้ามชาติและการสร้างตัวตนใหม่ กรณีศึกษาแรงงานชาติพันธุ์อาข่าในชุมชนอาข่า จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

งานวิจัยชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาชีวิตของแรงงานข้ามชาติชาติพันธุ์อาข่าและทำความเข้าใจทิศทางการเคลื่อนย้ายของแรงงานข้ามชาติดังกล่าว 2) เพื่อศึกษากระบวนการกลายเป็นแรงงานข้ามชาติของชาติพันธุ์อาข่า และการสร้างตัวตนใหม่ข้ามพรมแดน และ 3) เพื่อศึกษาและอธิบายผลพวงทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมจากการเคลื่อนย้ายของแรงงานชาติพันธุ์ดังกล่าวที่มีต่อประเทศไทย ชุมชนและครอบครัวโดยใช้วิธีการวิจัยเชิงชาติพันธุ์วรรณา ผ่านการสัมภาษณ์แรงงานข้ามชาติชาวอาข่า จำนวน 25 คน, การสนทนากลุ่มกับชาวบ้านในชุมชนดังกล่าว จำนวน 15 คน, การสังเกตการณ์และการศึกษาข้อมูลเอกสาร ข้อมูลที่ได้ถูกนำมาวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหา และอภิปรายผลร่วมกับแนวคิดเรื่อง คนชายขอบและกระบวนการกลายเป็นชายขอบ (Marginal People and Marginalization) และแนวคิดการเคลื่อนย้าย (Mobility Studies) ผลการศึกษาพบว่า 1) แรงงานข้ามชาติชาวอาข่าระหว่างปี 2563-2565 กระจายไปยัง 4 ประเทศหลัก ได้แก่ ออสเตรเลีย, เกาหลี, ญี่ปุ่น และไต้หวัน โดยการเลือกไปประเทศต่างๆ ขึ้นอยู่กับความต้องการของแรงงานและเครือข่ายที่มี ส่วนใหญ่เป็นวัยรุ่นอายุ 20-35 ปี 2) การย้ายไปทำงานต่างประเทศขึ้นอยู่กับเครือข่ายไม่เป็นทางการ (เพื่อน, พี่น้อง) และเครือข่ายทางการ (บริษัทจัดหางาน, โรงเรียน) ซึ่งแต่ละจุดหมายปลายทางมีการ “สร้าง” และ “พัฒนา”เครือข่ายที่แตกต่างกัน ส่งผลให้เกิดการสร้างตัวตนใหม่ข้ามพรมแดนที่ซับซ้อน เลื่อนไหล และเปลี่ยนสลับไปมา 3) การเคลื่อนย้ายแรงงานข้ามชาติมีผลกระทบทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม โดยเฉพาะในแง่ของการส่งเงินกลับบ้าน ซึ่งช่วยสนับสนุนครอบครัวและพัฒนาชุมชนในหลายมิติ อาทิ การปลดหนี้ การสร้างที่อยู่อาศัย การซื้อยานพาหนะ รวมถึงการลงทุนในธุรกิจภายในชุมชน ผลกระทบดังกล่าวนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม โดยบทบาทของแรงงานข้ามชาติไม่ได้เป็นเพียงการทำงานเพื่อรายได้เท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงค่านิยมและแนวทางการดำเนินชีวิตของคนรุ่นใหม่ในชุมชนที่มีการเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของโลกยุคปัจจุบัน