ภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดา ในรามเกียรติ์ฉบับต่างๆ ของไทย (The origin and birth of Sita in different versions of the Thai Ramakien)

Abstract

บทความนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับต่างๆ ของไทย โดยจะศึกษาจากรามเกียรติ์ที่มีการปริวรรตและตีพิมพ์เผยแพร่ทั้งหมด 16 ฉบับ ได้แก่ ฉบับภาคกลาง 9 ฉบับ ฉบัภาคเหนือ 4 ฉบับ และฉบับภาคอีสาน 3 ฉบับ ผลการศึกษาพบว่า รามเกียรติ์ที่กล่าวถึงตอนกำเนิดของนางสีดา ในตอนต้นเรื่องจะปรากฏในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ 1 และรามเกียรติ์ฉบับท้องถิ่นภาคเหนือและภาคอีสานทั้ง 7 ฉบับ ส่วนฉบับภาคกลางอื่นๆ จะเป็นฉบับตัดตอนจึงไม่ปรากฏตอนกำเนิดนางสีดา ตอนกำเนิดของนางสีดาทำให้เห็นถึงภูมิหลังและชาติกำเนิด กล่าวคือ ในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ 1 นางสีดาจะมีภูมิหลังมาจากพระลักษมี พระชายาของพระวิษณุตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดู ส่วนในรามเกียรติ์ฉบับท้องถิ่นส่วนใหญ่นางสีดาจะมีภูมิหลังมาจากนางสุชาดา พระชายาของของพระอินทร์ตามคติความเชื่อในศาสนาพุทธ ซึ่งจะยกเว้นรามเกียรติ์ 2 ฉบับ ได้แก่ เรื่องพรหมจักร นางสีดาจะมีภูมิหลังมาจากนางสุธรรมา พระชายาของของพระอินทร์ตามคติความเชื่อในศาสนาพุทธ และเรื่องลังกาสิบโห นางสีดาจะมีภูมิหลังมาจากเทพธิดาสิดา ผู้บำเพ็ญภาวนาถือศีลใต้ต้นนารีผลในป่าหิมพานต์ ซึ่งอยู่ในคติความเชื่อศาสนาพุทธด้านชาติกำเนิดของนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ 1 นางสีดาจะมีสถานภาพเป็นพระราชธิดาในวงศ์กษัตริย์ยักษ์ แต่ในรามเกียรติ์ฉบับท้องถิ่น นางสีดาจะมีสถานภาพเป็นพระราชธิดาในวงศ์กษัตริย์มนุษย์ นับเป็นสิ่งที่ชี้ถึงความแตกต่างเรื่องภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดาในรามเกียรติ์แต่ละฉบับ อีกทั้งนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ 1 จะมีรูปลักษณ์เป็นมนุษย์แต่เกิดในวงศ์ยักษ์ ซึ่งแสดงถึงความคลุมเครือด้านชาติกำเนิดอย่างชัดเจน การวิเคราะห์ภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดาแสดงให้เห็นถึงการเลือกสรร และปรับเปลี่ยนตามบริบทสังคมและวัฒนธรรมของผู้แต่งรามเกียรติ์แต่ละฉบับ กล่าวได้ว่า ภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ 1 ยึดโยงอยู่กับคติความเชื่อในศาสนาฮินดูจากรามายณะของอินเดียโดยนางสีดามีหน้าที่อวตารมาเป็นคู่บุญบารมีของพระวิษณุเพื่อดำรงความสงบสุขของโลกและมีหน้าที่เป็นเพลิงผลาญทศกัณฐ์ให้สิ้นวงศ์ ซึ่งจะมีความแตกต่างจากนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับท้องถิ่นทั้งภาคเหนือและภาคอีสาน กล่าวคือ นางสีดาจะมีภูมิหลังมาจากนางสุชาดาและนางสุธรรมาผู้เป็นชายาของพระอินทร์ และเทพธิดาสิดาที่อยู่ในบริบทความเชื่อพระพุทธศาสนาอันเป็นเสาหลักทางความคิดในการสร้างตัวละครนางสีดา อีกทั้งหน้าที่ของนางสีดาในรามเกียรติ์มิใช่อวตารเพื่อทำหน้าที่รักษาความสงบสุข แต่เกิดจากความแค้นในเรื่องชู้สาวที่ทศกัณฐ์แปลงกายเป็นพระอินทร์ลอบเข้าหาตน นับเป็นปัจจัยที่ชี้ถึงความแตกต่างทั้งในด้านภูมิหลังและชาติกำเนิดของนางสีดาในรามเกียรติ์ฉบับต่างๆ ได้เป็นอย่างดี

The purpose of this article is to examine the origin and birth of Sita that are found in different versions of the Thai Ramakien based on 16 versions of the Thai Ramakien, which have been modified and published, namely, 9 versions of the Ramakien in the central region, 4 versions of the Ramakien in the north, and 3 versions of the Ramakien in north–east. The study found that the part of Sita’s birth appeared at the beginning of story in the Ramkien of King Rama I and 7 versions of regional Ramakien. Meanwhile, the Ramakien of the central of the central region was incomplete and thus the birth of Sita part could not be indentified. The part of Sita’s birth can reveal her origin and birth. In the Ramakien of King Rama I, the origin of Sita is Lakshmi, who is Vishnu’s wife based on Hinduism belief. In most of regional versions of the Ramakien, the origin of Sita is Suchada, who is Intra’s wife based on Buddhism belief. Except for the 2 versions, which are Phrommachakra and Langkasipho, the origin of Sita is Suthamma, who is the Intra’s wife, and Sida Angel, who observes religious precepts under Nareephon tree in Himmaphan Forest, both of whom are based on Buddhism belief, respectively. In term of the birth of Sita in the Ramakien of King Rama I, the status of Sita is the daughter of giant king dynasty (Dasakantha) but in the original version of the Ramakien, the status of Sita is the daughter of human king dynasty. This is the point of difference in the origin and birth of Sita in each version of the Ramakien. In addition, Sita in the Ramakien of King Rama I has the appearance of a human but she was born in the giant king dynasty (Dasakantha), which obviously shows the opacity of her birth. The analysis of the origin and birth of Sita demonstrates the selection and adaptation in accordance with the social and cultural context of the poets. It shows that the origin and birth of Sita in Ramakien of King Rama I is closely linked in the belief of Hinduism from the Ramayana of India. Consequently, Sita in the Ramakien of King Rama I serves as the incarnation as Lord Vishnu’s benevolent couple who maintains the peace of the world and as a fire that annihilates Dasakantha’s family. What is more, it is different from Sita in the northern and the north-eastern Ramakien where the Sita is incarnated from Suchada and Suthamma, who are Intra’s wife and Sida Angel, respectively. All of these are situated within the context of Buddhism belief, which is the underpinning idea behind the creation of Sita. Moreover, the regarding the role of Sita in the regional Ramakien, she does not incarnate to maintain the peace of the world but her incarnation result from her resentment towards Dasakantha who disguised himself as Intra and sneakily approached her. These are the factors that clearly shows the differents in the origin and birth of Sita in different versions of the Thai Ramakien.