คนโป๊ะ : ภูมิปัญญาท้องถิ่นและการสืบทอดการทำประมงพื้นบ้านสมุทรสงคราม (Pound nets fisher : The local wisdom and inheritance of Samutsongkram fisheries culture)

Abstract

         บทความวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์คุณค่าของภูมิปัญญาท้องถิ่นและการทำประมงพื้นบ้านสมุทรสงคราม 2) วิเคราะห์การสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นและการทำประมงพื้นบ้านสมุทรสงครามตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน และ 3) นำเสนอแนวทางการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นและการทำประมงพื้นบ้านสมุทรสงคราม ผู้วิจัยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้การศึกษาเอกสาร และการศึกษาภาคสนาม
         ผลการวิจัยพบว่า 1) ภูมิปัญญาและการทำประมงพื้นบ้านสมุทรสงครามมีคุณค่าทางจริยศาสตร์และสุนทรียศาสตร์ คุณค่าทางจริยศาสตร์ ได้แก่ คุณค่าทางความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติที่นำไปสู่การปรับตัว คุณค่าทางความคิดเกี่ยวกับจริยธรรมต่อสิ่งแวดล้อมที่มุ่งสู่การทำประมงอย่างยั่งยืน คุณค่าทางทักษะที่เกิดจากความเพียร ภูมิปัญญาด้านความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรมที่เกิดจากค่านิยมด้านความกตัญญู การเคารพธรรมชาติ คุณค่าภายนอกต่อบุคคลในด้านการเลี้ยงชีพอย่างพอเพียง คุณค่าต่อสังคมในด้านการสร้างความสามัคคี การสร้างอัตลักษณ์และความภาคภูมิใจให้ท้องถิ่น คุณค่าทางสุนทรียศาสตร์ ได้แก่ คุณค่าที่เกิดจากวิถีการทำประมงที่มนุษย์ได้สัมผัสธรรมชาติและรับรู้ความงามผ่านการเห็น การได้ยิน การได้สัมผัสความงามของธรรมชาติและ ความงามจากความกลมกลืนของเครื่องมือประมงพื้นบ้านและธรรมชาติ 2) การสืบทอดภูมิปัญญาการทำประมงพื้นบ้านในอดีตและปัจจุบันเป็นการสืบทอดโดยการศึกษาตามอัธยาศัยเป็นหลักโดยมีรากฐานจากครอบครัว ในอดีตผู้สืบทอดคือคนในพื้นที่และจำนวนคนสืบทอดมีมากกว่าในปัจจุบันเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ ค่านิยม และทัศนคติ 3) แนวทางการสืบทอดภูมิปัญญาและการทำประมงพื้นบ้านคือการสืบทอดไปพร้อมกับการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ ควรส่งเสริมการศึกษาตามอัธยาศัยมากที่สุด การศึกษาในระบบและนอกระบบควรมีลักษณะส่งเสริมการสืบทอด หน่วยงานภาครัฐต้องมีบทบาทในการสนับสนุนส่งเสริมเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับประมงพื้นบ้านผ่านการกำหนดนโยบายต่าง ๆ พื้นฐานสำคัญของการสืบทอดคือการฟื้นฟู
ระบบนิเวศและการสร้างทัศนคติที่ดีให้กับผู้สืบทอดเพื่อให้การทำประมงพื้นบ้านสามารถสืบทอดต่อไปได้อย่างยั่งยืน

          This article aimed to: 1) analyze the value of the local fisheries wisdom and the fishery in Samutsongkram, 2) to analyze the inheritance of the local fishery wisdom and the fishery in Samutsongkram from the past to the present, and 3) to present the transmission guideline of the local fisheries wisdom and the fishery in Samutsongkram. The research used qualitative methodologies, including document study and field research.
           The results were as follows. 1) The fishery wisdom and the fishery in Samutsongkram has ethical and aesthetic value. The ethical values consist of the knowledge of the nature which leads to the adaptation to the nature, the ethical thinking about the environment which leads to the sustainable fishing and the skills resulting from perseverance. The wisdom of faith, tradition and ritual is derived from the values of the gratitude and the respect to the nature. The extrinsic value for individual is the sufficiency for making a living. The value for the society is the unity, the local identity and the pride in the local society. The aesthetic values come what the local fishermen gain from fishing, the charm of nature that they experience in visually, auditory and sensory modes, that is, the beauty of nature and the harmony between the nature and the fishing equipment. 2) Each generation inherits the knowledge of traditional fisheries and methods by informal education provided by the family. In the past, the successors were indigenous people and there are more successors than at present because of the changes in the ecology, the value and the attitude. 3) The inheritance guideline of the local fisheries wisdom and the fishery is that the conservation and the revival of the natural resources must be carried out concurrently. The informal education should be encouraged the most. The formal education and the non-formal education should support the inherited knowledge. The government agencies should support local fisheries. A positive attitude and the wisdom of local fishing must be inculcated in the successors, in order for local fisheries to remain sustainable.