ภูมิปัญญาการสร้างพระพุทธรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา เพื่อการสร้างสรรค์พระพุทธปฏิมาร่วมสมัย

Abstract

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงประวัติความเป็นมา คติความเชื่อ ประเพณีการสร้างพระพุทธรูปเกสรดอกไม้ และศึกษาแนวคิด รูปแบบ กรรมวิธีการสร้างพระพุทธรูปรูปเกสรดอกไม้ที่ปรากฏในเขตวัฒนธรรมล้านนา ตลอดจนการสังเคราะห์องค์ความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาการสร้างพระพุทธรูปเกสรดอกไม้ นำมาสร้างสรรค์พระพุทธปฏิมาร่วมสมัย

ดำเนินการวิจัยโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงสร้างสรรค์ศิลปะ ทำการศึกษาภูมิปัญญาการสร้างพระพุทธรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา โดยวิธีการศึกษาทางประวัติศาสตร์ ประวัติศาสตร์ศิลปะ นำเสนอด้วยวิธีการพรรณนาวิเคราะห์ และนำองค์ความรู้ที่ได้รับจากการศึกษาวิจัย มาเป็นแรงบันดาลใจและแนวทางในการสร้างสรรค์งานศิลปกรรม ซึ่งเป็นกระบวนการปฏิบัติงาน การทดลอง และการบันทึกขั้นตอนต่างๆ อย่างเป็นระบบ

ผลการวิจัยพบว่า ภูมิปัญญาการสร้างพระพุทธรูปรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา มีความเป็นมาเชื่อมโยงสัมพันธ์กับเนื้อหาเรื่องดอกไม้ที่มีปรากฏในพระไตรปิฎก อรรถกถา และชาดก โดยเฉพาะเรื่องราวในพุทธประวัติ การสักการบูชาพระพุทธเจ้า
ด้วยดอกไม้ และพุทธวัจนะในธรรมบท อีกทั้งยังมีคติความเชื่อเรื่องอานิสงส์การสร้างพระพุทธรูปด้วยเกสรดอกไม้ ในเอกสารคัมภีร์ใบลาน และตำราการสร้างพระพุทธรูปของล้านนา ซึ่งมีเนื้อหาสะท้อนถึงวัฒนธรรมวิธีคิดในการกำหนดคุณค่าและความหมายในวัตถุอันเป็นสื่อสัญลักษณ์ของความศรัทธา ตามคติความเชื่อของชาวพุทธที่สืบทอดมาแต่เมื่อครั้งสมัยพุทธกาล จากการศึกษาแนวคิด รูปแบบ และกรรมวิธีการสร้างพระพุทธรูปรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา พบว่า แนวคิดในการสร้างมีที่มาจากพุทธปรัชญาแบบเถรวาท ได้แก่ แนวคิดมหาปุริสลักษณะ แนวคิดสัญลักษณ์ปางพระพุทธรูป แนวคิดสัญลักษณ์อดีตพระพุทธเจ้า และแนวคิดสัญลักษณ์จากวัสดุที่ใช้ในการสร้าง ส่วนรูปแบบทางศิลปกรรม มีทั้งแบบศิลปะล้านนา และแบบศิลปะพม่า-ไทใหญ่ อีกทั้งยังมีกรรมวิธีการสร้างที่หลากหลาย ซึ่งสะท้อนผ่านคำเรียกขานพระพุทธรูป นอกจากนี้ ผู้วิจัยได้สังเคราะห์องค์ความรู้ที่ได้รับจากการศึกษา มาสร้างสรรค์พระพุทธปฏิมาร่วมสมัย รูปแบบพุทธศิลป์ล้านนา ปางมารวิชัย ด้วยดอกไม้ที่ชาวพุทธนำมาสักการบูชาพระ อันเป็นสื่อสัญลักษณ์จากพลังศรัทธาของประชาชน โดยประยุกต์ใช้กรรมวิธีการสร้างพระพุทธรูปศิลปะเครื่องเขิน ผสมผสานกับเทคนิคการสร้างงานประติมากรรมสมัยใหม่ ซึ่งเป็นการเชื่อมโยงภูมิปัญญาการสร้างงานพุทธศิลป์ในอดีต ไปสู่การสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ในปัจจุบัน ที่สามารถสะท้อนให้เห็นถึงคุณค่าและความสำคัญของภูมิปัญญาอันเป็นแก่นของวัฒนธรรม ตลอดจนการอัญเชิญองค์พระพุทธปฏิมาไปประดิษฐานภายในวัดของชุมชนท้องถิ่น ให้เป็นสื่อสร้างสำนึกและความศรัทธาในการสืบทอดประเพณีการสร้างพระพุทธรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติ เพื่อการสืบสานจรรโลงพระพุทธศาสนาให้ยืนยาวสืบไป

คำสำคัญ: 1. ภูมิปัญญาการสร้างพระพุทธรูป. 2. พระพุทธรูปเกสรดอกไม้ในล้านนา. 3. พระพุทธปฏิมาร่วมสมัย.

Abstract

This research had the objectives of studying the history and beliefs related to the convention of creating the pollen Buddha images in Lan Na along with creating art works in the form of a contemporary Buddha image with the inspiration and guidelines derived from synthesizing the knowledge gained from the study.

The research method was that of a creative research employing the historical approach to study the ancient wisdom in creating the Lan Na pollen Buddha images along with the art history approach. The presentation of the study was done through descriptive analysis, whereas the knowledge derived from the study could provide inspiration and guidelines for the creation of art works, which by all means, was a systematic procedure of practice, experimentation and recording every step of the study.

The study revealed that the wisdom for creating the pollen Buddha images in Lan Na was related to the account on flowers found in the Buddhist Tripitaka, Jataka and commentary accounts, especially about the Buddha’s history, the practice of paying respect to the Buddha with flowers as well as the Buddha’s words found in the verses of the Dharma.  In addition, there were also some beliefs about the merit gained from making pollen Buddha images as appeared in some palm leaf texts and the handbook on making Buddha images of Lan Na whose content reflects the way of thinking, value and meaning given to these objects of faith passed down from the Buddha’s time.  From the study on the concept and art forms as well as the method of making the pollen Buddha images in Lan Na, it was found that the concept was derived from the Theravada Buddhist Sect in terms of the characteristics of the Great Man, the posture of the Buddha images and symbols related to the Lord Buddha as well as the symbolic concept of using certain kinds of materials to create a Buddha image. Regarding the art forms, there were those of Lan Na, Burmese-Tai Yai as well as various methods of Buddha image making as reflected in the names of the images.  The researcher applied the knowledge synthesized in the study to be an inspiration for making a contemporary Buddha image of Lan Na Buddhist art of the Subduing Mara posture from the pollen of flowers the Buddhist devotees brought to pay respect to the Buddha images, which reflected the power of their faith.  The art of lacquer ware Buddha image making was employed to link the past wisdom of Buddhist art with the contemporary visual art creation. This reflects the value and significance of the local wisdom which forms the core of Lan Na culture. The contemporary Buddha image has been housed in a community temple to create awareness and faith in carrying on the pollen Buddha image making convention among the local people to conserve the national cultural heritage as well as Buddhism.

Keywords: 1. Wisdom from creating Buddha images. 2. Pollen Buddha images in Lan Na.  3. Contemporary Buddha image.