คติการสร้างและการปฏิบัติต่อพระพุทธรูปในวัฒนธรรมล้านนา (The method of carving the Buddha image and its treatment in Lanna culture)

Abstract

          การปฏิบัติต่อพระพุทธรูปในวัฒนธรรมล้านนา เป็นวัฒนธรรมที่ยึดโยงกับคติตามพุทธกิจของพระพุทธเจ้าในครั้งพุทธกาล แสดงพลวัตของพระพุทธศาสนาจากการตีความตามคัมภีร์พระไตรปิฎกและคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาอื่นๆ มาสู่การปฏิบัติในชีวิตประจำวันที่มีความสัมพันธ์กับคน ธรรมชาติ และสิ่งมีอำนาจเหนือธรรมชาติ  คนล้านนานับถือพระพุทธศาสนาแบบเถรวาท แต่ก็ไม่ใช่เถรวาทบริสุทธิ์ หากแต่เป็นเถรวาทที่ปรับตัวเข้ากับบริบททางสังคมที่ผสมกับคติแบบพราหมณ์และคติความเชื่อท้องถิ่น จึงทำให้พระพุทธรูปได้รับการปฏิบัติด้วยความเคารพ เชื่อมั่น และยำเกรง ในสถานภาพอันศักดิ์สิทธิ์ บทความนี้ จะนำเสนอคติการสร้าง และแนวปฏิบัติต่อพระพุทธรูปในวัฒนธรรมล้านนา ­7 ประการ ได้แก่ 1) การสร้างอาคารสถานที่ประดิษฐาน 2) การล้างพระพักตร์ แปรงพระทนต์ และเช็ดพระพักตร์ 3) การถวายข้าว 4) การถวายเครื่องห่ม 5) การถวายเตียงบรรทมและเครื่องราชกกุธภัณฑ์ 6) ถวายสิ่งของ 7) พิธีขอขมา รวมทั้งข้อห้ามเกี่ยวกับพระพุทธรูปบางประการ

          The treatment of Buddha images in Lanna culture is closely linked to the Buddha’s daily routine, which signified the dynamic of the Buddhist hermeneutical features based on the Tipitaka and other Buddhist texts.  The treatment leads to daily practice that is related to the natural and the supernatural. Lanna people believe in the Theravada Buddhist tradition, which has been adapted to the Brahmanism and indigenous tradition. Thus, the Buddha image is treated with respect, reverence, and trust, having a divine status. This article presents the principles and treatments of the Buddha image in Lanna culture in 7 aspects: 1) the building of the Buddha image, 2) face cleaning, teeth brushing and face washing of the Buddha image, 3) food offering, 4) robe offering, 5) bed and royal regalia offering, 6) necessities offering and 7) the pardon ritual. This paper also discusses prohibitions associated with the Buddha image.