วิเคราะห์การท่องเที่ยวไทยตามแนวคิดเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม ผ่านกระบวนทัศน์สัจนิยมวิพากษ์ (The analysis of tourism in Thailand under the concept of ‘Value-based economy’ through a critical realism paradigm)

Abstract

ปัจจุบันประเทศไทยต้องการก้าวสู่การเป็น “ไทยแลนด์ 4.0” โดยการปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจให้ ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม หรือ “Value-based economy” เพื่อหลุดพ้นกับดักประเทศรายได้ปานกลาง โดยใช้มูลค่าหรือคุณค่าเป็นฐานในการพัฒนาเศรษฐกิจ แม้มีการพูดถึงนโยบายฉบับนี้เป็นอย่างมากในช่วง 2 - 3 ปี ที่ผ่านมา แต่อย่างไรก็ตามแนวคิดนี้ก็ยังเป็นวิสัยทัศน์ที่ขาดรายละเอียดในหลายมิติ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง แนวคิดด้าน “มูลค่า” “คุณค่า” หรือ “Value” ที่มักถูกอธิบายด้วยแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์ โดยมีรากฐานมาจาก ปรัชญาแบบปฏิฐานนิยม (positivism) การอธิบายปรากฏการณ์ต่าง ๆ จึงมักจะมุ่งเน้นที่ผลลัพธ์มากกว่ากระบวนการ เช่นเดียวกันกับมูลค่าทางการท่องเที่ยวที่มักถูกตีความในรูปตัวเงิน รายได้ และผลประกอบการเพียงมิติเดียว แนวคิดดังกล่าวก่อให้เกิดความสงสัยในการนำไปประยุกต์ใช้จริงในการท่องเที่ยวที่มีบริบทความซับซ้อน และต้องการองค์ความรู้ใหม่สำหรับการสร้างนวัตกรรม ดังนั้น บทความฉบับนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะอธิบาย เกี่ยวกับกระบวนทัศน์สัจนิยมวิพากษ์ (critical realism paradigm) และวิธีวิทยาสัจนิยมวิพากษ์ให้เป็นที่รู้จัก มากขึ้น โดยผู้ที่สนใจสามารถที่จะนำกระบวนทัศน์นี้ไปประยุกต์ใช้ในงานวิจัยทางการท่องเที่ยวได้ การนำกระบวนทัศน์นี้ ไปใช้ จะช่วยให้ผู้วิจัยสามารถมองคุณค่าทางการท่องเที่ยวในบริบทแห่งความหลากหลาย ทั้งโครงสร้าง การท่องเที่ยว กลไกขับเคลื่อน และปัจจัยอื่นที่ทั้งสามารถรับรู้ได้และไม่สามารถรับรู้ได้ โดยบทความนี้ แบ่งการนำเสนอเป็น 4 ส่วน ส่วนแรกเป็นการนำเสนอความหมายของกระบวนทัศน์ทางการวิจัย ส่วนที่สอง เป็นการอธิบายว่ากระบวนทัศน์สัจนิยมวิพากษ์คืออะไร ส่วนที่สามนำเสนอวิธีวิทยาของกระบวนทัศน์สัจนิยมวิพากษ์โดยใช้แนวทางวิเคราะห์เชิงย้อนกลับ (retroductive method) และส่วนสุดท้าย นำเสนอบทสรุป ผลการวิจัยสรุปได้ว่าการใช้กระบวนทัศน์สัจนิยมวิพากษ์สามารถแสดงให้เห็นถึงรายละเอียดและมุมมองที่ หลากหลายเกี่ยวกับแนวคิดเศรษฐกิจให้ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมทั้งที่สามารถมองเห็นและมองไม่เห็นได้ ซึ่งมุมมองที่หลากหลายเหล่านี้ สามารถก่อให้เกิดองค์ความรู้ใหม่ทางการท่องเที่ยวได้

Recently, the Thai government has announced a new model of Thailand’s economic propulsion as ‘Thailand 4.0’. This model aims to shift Thailand’s economic structure into a ‘Value-based Economy’ in order to overcome the middle-middle-income country trap. Although this concept has been promoted for years, this policy has been insufficient in detail, particularly in terms of the ‘value’ concept. Generally speaking, the ‘value’ refers to the concept of economics, based upon a philosophy of positivism. The value is usually seen in a form of monetary value. However, this concept raises a question about it maybe not appropriate with a tourism industry which has different contexts and complexities. Therefore, the purposes of this study are to explain about the value-based economy by focusing on critical realism paradigm. The critical realism has been adopted to reveal multiple operationalization construct which may be unclear. Hence, many researchers who are interested in this paradigm can follow and imply to their works. The study of tourism research through the philosophy of different paradigms provides guidance and justification for certain courses of action. This paper is divided into 4 parts: 1) the meaning of the research paradigm, 2) introduction of critical realism, 3) methodological implications, and 4) conclusion. The results elucidate the concept of ‘value-based economy’ in multi-perspective that can be both observed and unobserved. This knowledge can provide an opportunity for determining the value in multiple units which could lead to new knowledge in tourism studies.