มโนทัศน์ยูโทเปียและดิสโทเปีย: ทวิลักษณ์ของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในวรรณคดีไทย (The concepts of Utopia and Dystopia: The duality of nature and environment in Thai literature)

Abstract

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์มโนทัศน์ยูโทเปียและดิสโทเปียในวรรณคดีไทยกับมิติทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีวิจัยเอกสารจากตัวบทวรรณคดีไทย จำนวน 5 เรื่อง ผลการศึกษาพบ 2 ประเด็น คือ ประเด็นแรก มโนทัศน์ยูโทเปียในวรรณคดีไทยกับมิติธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พบความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ยูโทเปียกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในลักษณะสุนทรียะเชิงนิเวศ แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างธรรมชาติกับอารมณ์ของปัจเจกบุคคล และสภาวะสมบูรณ์แบบของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในลักษณะอีโคโทเปีย ประเด็นที่สอง มโนทัศน์ดิสโทเปียในวรรณคดีไทยกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งพบการควบคุมธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโดยมนุษย์ แสดงให้เห็นว่ามนุษย์มีอำนาจในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และประเด็นธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมีอำนาจเหนือมนุษย์ คือพลังอำนาจควบคุมและลงโทษมนุษย์ให้อยู่ในศีลธรรม ดังนั้น มโนทัศน์ยูโทเปียและดิสโทเปียจึงมีลักษณะของทวิลักษณ์หรือคู่ตรงข้ามทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมซึ่งปรากฏในวรรณคดีไทย ซึ่งได้แก่ ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมีอำนาจเหนือมนุษย์ และมนุษย์มีอำนาจเหนือธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

The purpose of this article is to analyze the concepts of Utopia and Dystopia as portrayed through nature and environment in Thai literature. It is a qualitative study involving documentary research. The scope of the study encompasses five Thai literary works. The results of the study reveal two main points. Firstly, regarding the concept of Utopia represented through nature and environment in Thai literature, there exists a relationship between the concepts of Utopia and nature and environment in a utopian ecological sense. This demonstrates the connection between nature and an individual’s emotional state, as well as the harmonious state of nature and environment in an ecotopian sense. Secondly, the concept of Dystopia in Thai literature in relation to nature and the environment portrays human control over nature and the environment. This highlights human power in utilizing natural resources and the environment, and the theme of nature and the environment holding power over humans, enforcing moral order. Therefore, the concepts of Utopia and Dystopia, as represented through nature and the environment in Thai literature, are interconnected through the form of duality or binary opposition. On the one hand, nature and the environment possess power over human beings. On the other hand, human beings exert power over nature and the environment.