การพัฒนารูปแบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพระดับยุทธศาสตร์: กรณีศึกษาการท่องเที่ยวโดยชุมชน ในเขตพัฒนาการท่องเที่ยวอันดามัน (ภูเก็ต กระบี่ พังงา ตรัง และสตูล) (Model development for health impact assessment of community-based tourism strategies: A case study of the Andaman tourism development area (Phuket, Krabi, Phang Nga, Trang, and Satun Provinces))

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพระดับยุทธศาสตร์ กรณีศึกษาการท่องเที่ยวโดยชุมชนในเขตพัฒนาการท่องเที่ยวอันดามัน เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ประกอบด้วย 2 ขั้นตอนหลัก คือ 1) การพัฒนารูปแบบ โดยการทบทวนเอกสาร และสนทนากลุ่มในผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียหลักกับการดำเนินการท่องเที่ยวโดยชุมชนโดยตรง ได้แก่ ประชาชนที่อาศัยอยู่ในชุมชน และผู้ประกอบการ ในชุมชนบ้านสามช่องเหนือ บ้านหัวควน บ้านนาตีนบ่อหินฟาร์มสเตย์ และบ้านบ่อเจ็ดลูก จำนวน 10 คน จากนั้นจึงใช้วิธีการสนทนากลุ่มกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ คณะกรรมการพัฒนาการท่องเที่ยวประจำเขตพัฒนาการท่องเที่ยวอันดามัน จำนวน 20 คน และ 2) การตรวจสอบความเที่ยงตรงของรูปแบบ โดยใช้เทคนิคเดลฟายแบบปรับปรุง ทำการรวบรวมความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 17 คน และดำเนินการยืนยันรูปแบบ ด้วยการอภิปรายกลุ่มกับกลุ่มผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียหลัก และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องอีกครั้ง ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพระดับยุทธศาสตร์มี 6 ขั้นตอนหลัก คือ 1) การกลั่นกรอง ประกอบด้วย 6 ขั้นตอนย่อย 2) การกำหนดขอบเขตการศึกษาและแนวทางการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนย่อย 3) การประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนย่อย 4) การทบทวนร่างรายงานการศึกษาและวิเคราะห์ผลกระทบด้านสุขภาพ ประกอบด้วย 5 ขั้นตอนย่อย 5) การผลักดันเข้าสู่กระบวนการตัดสินใจ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนย่อย และ 6) การติดตามและประเมินผล ซึ่งรูปแบบเชิงปฏิบัติการจากการศึกษาวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางสำหรับใช้เป็นเครื่องมือกำหนดทิศทางการท่องเที่ยวเชิงสุขภาวะที่มุ่งเน้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบายที่ห่วงใยสุขภาพทั้งต่อนักท่องเที่ยวและชุมชนในพื้นที่เขตอันดามันและเขตการท่องเที่ยวอื่น ๆ ต่อไป

This action research aims to develop a Health Impact Assessment (HIA) model at the strategic level for community-based tourism in the Andaman Tourism Development Cluster (Phuket, Krabi, Phang Nga, Trang, and Satun). Two main steps were carried out: 1) HIA model development involved reviewing relevant documents and conducting focus group discussions to understand the local context. Ten stakeholders directly involved in community-based tourism management in Ban Sam Chong Nuea, Ban Hua Khuan, Ban Na Tin, Bo Hin Farm Stay, and Ban Bo Chet Luk participated. Additionally, a focus group discussion was held with twenty officials from the Tourism Development Committee of the Andaman Tourism Cluster. 2) Model validation was carried out using the Modified Delphi Technique with input from 17 experts. The final HIA model was then confirmed through a group discussion with community-based tourism stakeholders and relevant organizations. The research results reveal that the strategic-level HIA model comprises six main steps. The first step, screening, includes six substeps. The second step involves scoping, which defines the study scope and HIA guidelines and contains four substeps. The third step, assessing, consists of four substeps. The fourth step, reviewing, involves examining the study report and analyzing health impacts, with five substeps. The fifth step focuses on decision-making and comprises three substeps aimed at guiding decisions. Finally, the sixth step, monitoring and evaluation, ensures ongoing assessment and feedback. This practical HIA model serves as a tool to support tourism strategies designed to create positive changes for both tourists and communities in tourism destinations.