การพัฒนาและทดสอบประสิทธิผลของโปรแกรมการฝึกผ่อนคลายความเครียดด้วยตนเองสำหรับนักศึกษาระดับอุดมศึกษา (Developing and testing the effectiveness of the self-stress relaxation training program for higher education students)

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและทดสอบประสิทธิผลของโปรแกรมการฝึกผ่อนคลายความเครียดด้วยตนเองสำหรับนักศึกษาระดับอุดมศึกษา รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงทดลองแบบทดสอบก่อน-หลัง มีกลุ่มควบคุมร่วมกับการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่าง คือ นักศึกษามหาวิทยาลัยเชียงใหม่ทั้งระดับปริญญาตรีและระดับบัณฑิตศึกษา เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบประเมินความเครียด เครื่องมือตรวจวัดความเครียดและระบบประสาทอัตโนมัติ และการสัมภาษณ์ การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์ความแปรปรวนร่วมพหุคูณแบบทางเดียว การทดสอบไคสแควร์กับข้อมูลจำแนกสองทาง และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมมีความเครียดโดยรวมหลังเข้าร่วมการอบรมตามโปรแกรมฯ ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Wilks’ lambda = 0.853, F = 2.585, p-value = 0.065) อย่างไรก็ตามเมื่อพิจารณาในแต่ละด้าน พบว่า กลุ่มทดลองมีความเครียดที่สะท้อนให้เห็นได้จากอาการที่ปรากฏในด้านร่างกายลดลงมากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาระดับความเครียดจากการสนองตอบทางชีวภาพ พบว่า กลุ่มทดลองมีแนวโน้มที่จะมีอัตราการเต้นของหัวใจเฉลี่ย การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ และความสมดุลของระบบประสาทอัตโนมัติดีกว่ากลุ่มควบคุม มีแนวโน้มที่จะมีความเครียดทางกาย และความเครียดทางจิตใจน้อยกว่ากลุ่มควบคุม และมีแนวโน้มที่จะมีความทนทานต่อความเครียดมากกว่ากลุ่มควบคุม รวมถึงพบว่าโปรแกรมที่พัฒนาขึ้นมีประโยชน์ทั้งในการช่วยให้ผ่อนคลายความเครียดและการเข้าใจอารมณ์ความรู้สึก ความคิด และพฤติกรรมของตนเอง ตลอดจนสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการดำเนินชีวิตประจำวันทั้งชีวิตส่วนตัวและชีวิตการเรียน

This research aimed to develop and test the effectiveness of a self-stress relaxation training program for higher education students. The research design employed an experimental approach with a pretest-posttest control group design, combined with qualitative data analysis. The sample included undergraduate and graduate students from Chiang Mai University. Data collection instruments consisted of a stress assessment scale, a biofeedback device, and interviews. Data analysis involved one-way multivariate analysis of covariance (One-way MANCOVA), chi-square tests for two-way contingency tables, and content analysis. The results revealed no significant difference in overall stress levels between the experimental and control groups after participating in the training program (Wilks’ lambda = 0.853, F = 2.585, p-value = 0.065). However, further examination showed that the experimental group experienced significantly lower physical stress symptoms compared to the control group at a 0.05 significance level. In addition, the experimental group demonstrated better average heart rate, autonomic nervous system activity, and balance, as well as lower physical and mental stress and greater stress resistance than the control group. This program also proved beneficial for participants in relieving stress and understanding their emotions, thoughts, and behaviors, and can be applied to both personal and academic aspect of their lives.