เพลงมอญ : กรณีศึกษาครูสาธิต แสงบุญ

บทคัดย่อ

การศึกษาเพลงมอญ : กรณีศึกษาครูสาธิต แสงบุญ โดยมีจุดมุ่งหมายของการวิจัยดังนี้ 1. เพื่อศึกษาชีวประวัติครูสาธิต แสงบุญ 2. เพื่อศึกษาเพลงมอญและเพลงเดี่ยวฆ้องมอญ ผลการศึกษาพบว่า 1) ครูสาธิต แสงบุญ เริ่มเรียนดนตรีไทยตั้งแต่อายุ 8 ปีกับครูสกล แก้วเพ็ญกาศ โดยเข้าร่วมพิธีจับมือฆ้องเพลงสาธุการ เพื่อเป็นการฝากตัวเป็นศิษย์ตามขนบธรรมเนียมดนตรีไทย และได้เรียนฆ้องวงใหญ่กับครูสกลเรื่อยมา ต่อมาครูสกลได้พาครูสาธิตไปเรียนฆ้องวงใหญ่กับครูสมาน ทองสุโชติ และในปี พ.ศ. 2513 ได้เรียนเพลงหน้าพาทย์ขั้นสูงสุดและเพลงเดี่ยวกราวในกับครูสอน วงฆ้องด้านเพลงมอญ ครูสาธิต แสงบุญ ได้เรียนกับครูเย็น เต๊ะอ้วน ครูปี่พาทย์เชื้อสายมอญ อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี ซึ่งได้เรียนรู้และสะสมเพลงมอญต้นตำรับไว้หลายเพลง อาทิ เพลงย่ำเที่ยง เพลงประจำวัด เพลงประจำบ้าน เพลงพระฉันเช้า เพลงฉิ่งใหญ่(เพลงชุดพระฉันเพล) เพลงน้ำทอง เป็นต้น นอกจากนี้ ช่วงทำงานที่กรมศิลปากรยังได้มีโอกาสเรียนรู้เพลงมอญจาก ครูโชติ ดุริยะประณีต ม.ล.สุรักษ์ สวัสดิกุล และครูประดิษฐ์ หนูพิสิน อีกด้วย 2) ผลการศึกษาเพลงมอญประเภทเพลงประโคม เพลงมอญที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมและเพลงทั่วไป โดยแบ่งออกเป็น 3 ประเด็นดังนี้ (1) กลุ่มเสียงที่มีจำนวนโน้ต ลูกตกและบันไดเสียงเหมือนกันจะพบว่ากลุ่มที่เหมือนกัน 2 ครั้งพบมากที่สุด รองลงมาคือกลุ่ม 3 ครั้ง 4 ครั้ง 6 ครั้งและกลุ่ม 8 ครั้งตามลำดับ เพลงประจำบ้านมีจำนวนโน้ต ลูกตกและบันไดเสียงเหมือนกันมากที่สุด (2) บันไดเสียงหลักของเพลงมอญคือ บันไดเสียง โด บันไดเสียง ซอล และบันไดเสียง ฟา โดยมีบันไดเสียง ที บันไดเสียง มี และบันไดเสียง เร เป็นบันไดเสียงรอง (3) ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มเสียงกับวรรคเพลงพบว่า กลุ่ม 2 เสียงกับกลุ่ม 3 เสียงจะอยู่ในวรรคที่ 1 เป็นส่วนใหญ่ กลุ่ม 4 เสียง กลุ่ม 5 เสียง และกลุ่ม 7 เสียงจะอยู่ในวรรคที่ 1 และวรรคที่ 2 จำนวนใกล้เคียงกัน และกลุ่ม 6 เสียงจะอยู่ในวรรคที่ 2 เป็นส่วนใหญ่ เทคนิคการบรรเลงเดี่ยวฆ้องมอญส่วนใหญ่มีเทคนิคคล้ายกับการบรรเลงฆ้องไทย แต่จะมีเทคนิคที่มีความเป็นเอกลักษณ์ในการเดี่ยวฆ้องมอญคือ การตีคู่ถ่าง (คู่เสียงที่มากกว่าคู่แปด) ซึ่งในเดี่ยวฆ้องมอญเพลงพญาโศกในครั้งนี้พบ คู่ถ่าง คู่ 9 จำนวน 3 ครั้ง และ คู่ 10 จำนวน 1 ครั้ง