ประวัติและความเปลี่ยนแปลงพิธีไหว้ครูพิณเพียต

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา รวมไปถึงความเปลี่ยนแปลงของวงดนตรีและพิธีไหว้ครู   พิณเพียตแบบราชสำนักกัมพูชา ผู้วิจัยใช้กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการเข้าเก็บข้อมูลภาคสนามในพิธีไหว้ครูประจำปี 2559 ของประเทศกัมพูชา ที่ Secondary School of Fine Arts. และข้อมูลเพิ่มเติม Royal University of Fine Arts. กรุงพนมเปญ ประเทศกัมพูชา ผลการศึกษา พบว่า วงเพลงพิณเพียต มีต้นกำเนิดจากนักปราชญ์ทั้งหลาย ในพระราชวังของกษัตริย์ มีวงดนตรี 2 ประเภทประกอบเข้าด้วยกัน คือ “วงเพลงพิณ” ในขณะนั้นเรียกว่าเพลงศาสนาหรือเพลงนักปราชญ์ วงเพลงพิณมีกำเนิดตั้งแต่สมัยนครภนม (อาณาจักรฟูนัน) และในสมัยก่อนยุคประวัติศาสตร์เขมร “วงเพลงโคงสคอร์” โคงหมายถึงฆ้อง สคอร์หมายถึงกลอง วงเพลงนี้มีสาระสำคัญ เพื่อการศึกสงครามของกษัตริย์ เมื่อวงเพลงพิณกับวงโคงสคอร์ มาร่วมกันเพื่อการศาสนาและการพระมหากษัตริย์  จึงเรียกว่า “วงพิณเพียต” เมื่อเป็นดนตรีในพระราชพิธีจึงจัดให้มีพิธีกรรมการไหว้ครู ซึ่งพิธีกรรมการไหว้ครูนี้จัดขึ้นเป็นประจำทุกปี โดยมีต้นกำเนิดจากพิธีแซโฎตา ដូនតា มีวัตุประสงค์เพื่อบูชาผีบรรพบุรุษ ในพิธีกรรมโบราณ มีการบรรเลงเพลงประกอบพิธี 33 เพลง เรียกว่าพิธีคาระครูใหญ่  ในปัจจุบันเหลือแต่สาระสำคัญในขั้นตอนพิธี มีการบรรเลงเพลง 12 เพลง เรียกว่าพิธีคารวะครูเล็ก ด้วยวงพิณเพียตและพิธีไหว้ครูเกิดความเปลี่ยนแปลงด้วยผลกระทบจากสงครามหลายต่อหลายครั้ง ทั้งในยุคพระนคร ค.ศ. 802 ยุคอาณานิคม ค.ศ. 1860 ต่อมาเป็นยุคสงครามโลกช่วงปี ค.ศ. 1940 ถึงยุคปัจจุบัน วัฒนธรรมประเพณีถูกทำลายส่วนหนึ่งวงพิณเพียตได้เข้าสู่อยุธยา เมื่อเขมรแพ้สงครามในช่วงอยุธยาตอนปลาย แต่ก็กลับไปสู่เขมรอีกครั้งในช่วงราว ค.ศ. 1910 ปัจจุบันประเทศกัมพูชายังคงอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม โดยสถาบันการศึกษาระดับพื้นฐานและระดับอุดมศึกษา ซึ่งอยู่ในความดูแลของรัฐบาลกับราชสำนัก ทำให้พิณเพียตกับพิธีไหว้ครูยังอยู่ในปัจจุบัน