The semiological ความหมายเชิงสัญญะจากภาพวิถีชีวิตชาวบ้านในจิตรกรรมฝาผนัง จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของดุษฎีนิพนธ์ เรื่อง ความหมายเชิงสัญญะจากภาพวิถีชีวิตชาวบ้านในจิตรกรรมฝาผนัง จังหวัดมหาสารคาม มีวัตถุประสงค์เพื่อหาสัญญะความหมายที่ปรากฏในภาพจิตรกรรมวิถีชีวิตชาวบ้านบนฝาผนังอุโบสถในจังหวัดมหาสารคาม เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา ได้แก่ แบบสังเกต สัมภาษณ์ และการสนทนากลุ่ม โดยนำประชากรภาพ จำนวน 188 ภาพ ที่ได้ทำการศึกษาหาความหมายผ่านมาแล้ว มาทำการสนทนากลุ่มหาความหมายสัญญะ โดยคัดเลือกชาวบ้านผู้รู้เป็นตัวแทนชุมชน จำนวน 10 คน และนักวิชาการที่เชี่ยวชาญ จำนวน 3 คน สามารถแบ่งภาพออกได้ 3 กลุ่ม คือ 1) ภาพวิถีครอบครัว 2) ภาพวิถีชุมชน และ 3)ภาพเป็นสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ จากนั้นทำการวิเคราะห์ซ้ำ เหลือภาพจำนวน 129 ภาพ แยกได้ 2 กลุ่ม คือ 1) ภาพวิถีครอบครัว 2) ภาพวิถีชุมชน มาทำการศึกษา ในบทความนี้ใช้วิธีการเลือกภาพแบบเจาะจงมาเป็นกลุ่มตัวอย่าง กลุ่มละ 2 ภาพ วิเคราะห์ผ่านทฤษฎีสัญญะของโรล็องด์ บาร์ตส์ ในการหาความหมายตรงและความหมายแฝง ผลการวิจัยพบว่าภาพสามารถพูดแทนความจริง ถ่ายทอดไปสู่บริบทใหม่  การสื่อความหมายมี 2 ระดับ คือ ความหมายตรง เป็นความหมายตามรูปสัญญะที่สื่อสารให้เห็นตามวรรณกรรมที่ช่างเขียนไว้ส่วนความหมายแฝง พบว่าช่างเขียนสอดแทรกสัญญะความหมายไว้ในภาพวิถีชีวิตของชาวบ้านกับวรรณกรรมได้อย่างกลมกลืน สามารถสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตที่เกิดจากคนในสังคมช่วยกันสร้างขึ้น เป็นความดี ความงามของชุมชน ด้านประวัติศาสตร์ชุมชน เป็นการเขียนภาพบันทึกเรื่องราววิถีชีวิตและชุมชนตนเอง แสดงให้เห็นคุณค่าทางด้านศิลปะ วัฒนธรรม สังคม เศรษฐกิจ คติความเชื่อที่แฝงอยู่ในรูปสัญญะ การวิจัยในครั้งนี้เกิดข้อค้นพบในการอ่านภาพและวิธีการตีความใหม่ ทำให้รู้เรื่องราวความหมายแฝงที่มีอยู่ในภาพ ช่วยส่งเสริมบรรยากาศในการชมภาพเพิ่มขึ้น