พระวอพระตาในเอกสารประวัติศาสตร์ลาว
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้ต้องการสืบค้นประวัติศาสตร์พระวอพระตาในเอกสารประวัติศาสตร์ลาว ช่วง พ.ศ. 2243-2566 โดยศึกษาและวิเคราะห์ชุดเอกสารทางประวัติศาสตร์ 3 กลุ่ม ได้แก่ เอกสารชั้นต้น เอกสารชั้นรองและเอกสารร่วมสมัยที่เกี่ยวข้อง ผลวิจัยพบว่าเรื่องราวของพระวอพระตาในเอกสารประวัติศาสตร์ลาวในพื้นที่สองฝั่งโขง ตามห้วงเวลาประวัติศาสตร์ 4 สมัย สมัยอาณาจักรล้านช้าง (พ.ศ. 1896-2436) พระวอพระตามีฐานะเป็นนักรบ และวีรบุรุษ สมัยอาณานิคม (พ.ศ. 2436-2496) พระวอพระตาถูกตีตราให้เป็นคนอกตัญญู สมัยราชอาณาจักรลาว (พ.ศ. 2496-2518) พื้นที่ฝั่งตะวันตกแม่น้ำโขงหรือฝั่งขวาแม่น้ำโขงสืบสานเรื่องเล่าพระวอพระตาในฐานะนักรบ และวีรบุรุษ บรรพชนเมืองอุบล สมัยสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (วันที่ 2 ธันวาคม 2518 ถึงปัจจุบัน) พื้นที่ฝั่งตะวันตกแม่น้ำโขงแก้ต่างแทนพระวอพระตาว่าไม่ใช่คนอกตัญญู ส่วนรัฐลาวพัฒนาเรื่องเล่าประวอพระตาให้เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ชาติลาวในฐานะ “กบฏในยุคล้านช้าง”
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์บทความเป็นของผู้เขียนและสงวนสิทธิ์ตามกฎหมาย
ข้อคิดเห็นใดๆ ที่ปรากฏในวารสารนี้เป็นของผู้เขียน คณะกรรมการวารสาร ภาควิชาประวัติศาสตร์ฯ กองบรรณาธิการ ตลอดจนกรรมการกลั่นกรองประจำฉบับ ไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องกับข้อคิดเห็นเหล่านั้น
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. “ตำนานเมืองนครจำปาศักดิ์ฉบับพระมหาอำมาตยาธิบดี.” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9, 207-224. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2545.
กรมศิลปากร. “ตำนานเมืองนครจำปาศักดิ์ฉบับหม่อมอมรวงษ์วิจิตร (ม.ร.ว.ปฐม คเนจร).” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9, 226-241. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์กรมศิลปากร, 2545.
กรมศิลปากร. “พงศาวดารเมืองมณฑลอิสานฉบับหม่อมอมรวงษ์วิจิตร (ม.ร.ว. ปฐม คเนจร).” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 9, 281-419. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากรม, 2545.
ขนิษฐา บุญสนอง. “บทบาท ข้อย (ทาส) ในราชอาณาจักรล้านช้างระหว่างพุทธศตวรรษที่ 21-23.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2555. https://cmudc.library.cmu.ac.th/frontend/Info/item/dc:118367
โครงการร่วมมือลาว-เยอรมัน. โครงการปกปักรักษาหนังสือใบลานลาว พระวอพระตา ตำนาน. ไมโครฟิลม์ไฟล์ดิจิทัล 1606171400100. นครหลวงเวียงจันทน์: สปป.ลาว, 2001. อ้างถึงใน สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. พระวอพระตาในเอกสารโบราณ. ปริวรรตโดย อรรถพล ธรรมรังษี. กลุ่มงานอนุรักษ์เอกสารใบลาน. เอกสารวิชาการลำดับที่ 23. มหาสารคาม: อภิชาตการพิมพ์, 2560.
เชิดชาย บุดดี. “วงจรผลิตความรู้ด้วยอีสานจากยุคอาณานิคมถึงยุคชาตินิยม.” วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2566.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จเจ้าพระยา. “จามเทวีวงศ์ พงศาวดารเมืองหริภุญไชย เจ้าดารารัศมีพระชายา พิมพ์ในงานปลงศพเจ้าทิพเนตร อินทรโณรสสุริยวงศ์ ปีวอก พ.ศ. 2463.” กรมศิลปากร. สืบค้นเมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2568. https://www.finearts.go.th/storage/contents/file/oPAAiIuAL2kvk7dVDL2u5ulwlDgaesxZYKcsZ71p.pdf.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. ประวัติศาสตร์อีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: โครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2513.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. ประวัติศาสตร์อีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2530.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. ประวัติศาสตร์อีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2542.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. ประวัติศาสตร์อีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2546.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. ประวัติศาสตร์อีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2557.
นิล พันธุ์เพ็ง. ประวัติเมืองอุบล. พระนคร: โรงพิมพ์ทรงธรรม, 2477.
บำเพ็ญ ณ อุบล. เล่าเรื่องเมืองอุบลราชธานี. อุบลราชธานี: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 2545.
บำเพ็ญ ณ อุบล, และ คนึงนิตย์ จันทบุตร. “บทที่ 1 ประวัติศาสตร์อุบลราชธานียุคต้น (พ.ศ.2329-2432).” ใน อุบลราชธานี 200 ปี. บรรณาธิการโดย ดนัย วิโรจน์อุไรเรือง, พิชิต บุญลี, นพดล จันทร์เพ็ญ, ทัศน์ ทัศนียานนท์, ยัง กุนอก, ยุคนธร ณ น่าน, อบเชย แก้วสุข, กัลยา หอมดี, คนึงนิยต์ จันทบุตร, สุดใจ บุญอารีย์, ลำดวน สุขพันธุ์, และ สมมาวดี พันธุ์เพ็ง. 5-9. กรุงเทพฯ: ชวนพิศการพิมพ์, 2535.
ปรีชา พิณทอง. ประวัติเมืองอุบลราชธานี. อุบลราชธานี: ศิริธรรมคอมพิวกราฟฟิคแอนด์ดีไซน, 2530.
พระพรหมมุนี (ติสโส อ้วน). “ตำนานวัดสุปัฏนาราม.” ใน หนังสือที่ระลึกในงานผูกพัทธสีมาและฉลองพระอุโบสถวัดสุปัฏนาราม จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. 2479. 8-17. พระนคร: อักษรเจริญทัศน์, 2478.
พลอยสีเทา. “ศาลหลักเมืองพระวอพระตา หนองบัวลำภู.” อีสานร้อยแปด. 26 มิถุนายน 2561. https://esan108.com/ศาลหลักเมืองพระวอ-พระตา.html.
มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “ประวัติมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.” สืบค้นเมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม 2568. https://www.ubu.ac.th/web/files_up/00066f2020061615125728.pdf
ระลึก ธานี. อุบลราชธานีในอดีต (พ.ศ. 2335-2475). อุบลราชธานี: สำนักศึกษาธิการจังหวัดอุบลราชธานี, 2524.
ระลึก ธานี. อุบลราชธานีในอดีต (พ.ศ. 2335-2475). พิมพ์ครั้งที่ 2. อุบลราชธานี: รุงศิลป์การพิมพ์ออฟเซท, 2542.
วิลุบล สินธุมาลย์. “การรับรู้ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไทย-ลาว ผ่านแบบเรียนประวัติศาสตร์ไทยและลาวชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 (ค.ศ.1975-2009).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2554.
วุฒิชัย นาคเขียว. “ประวัติศาสตร์นิพนธ์เมืองศรีสะเกษตั้งแต่ทศวรรษที่ 2370 ถึงปัจจุบัน.” วารสารประวัติศาสตร์ธรรมศาสตร์ 11, ฉ. 1 (มกราคม-มิถุนายน 2567): 65-95. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/thammasat_history/article/view/272189.
สัญญา ชีวะประเสริฐ. “ความทรงจําของเมืองสองฝั่งแม่น้ำโขง: มุกดาหาร และสะหวันนะเขด.” วารสารประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (2555): 49-60.
สิลา วีระวงส์. ประวัติสาสตร์ลาว. แปลโดย สมหมาย เปรมจิตต์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2539.
สุธิดา ตันเลิศ. “ความเป็นลาวในเมืองอุบลราชธานี.” การนำเสนอผลงานในการสัมมนาทางวิชาการระดับชาติ 20 ปี สังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์กับการเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์ลำปาง, วันที่ 7 ธันวาคม 2555, 138-179.
สุธิดา ตันเลิศ. “บทวิจารณ์หนังสือ (Book Review) เล่าเรื่องเมืองอุบลราชธานี.” วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี 6, ฉ. 1 (2558): 33-40.
สุธิดา ตันเลิศ. “ความรับรู้เกี่ยวกับพระวอพระตาในงานเขียนของทายาทอาญาสี่เมืองอุบล.” วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ 9, ฉ. 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2561): 194-212.
สุธิดา ตันเลิศ. “ความเป็นอื่นของชาวลาวที่ใช้วัฒนธรรมล้านช้างสองฝั่งแม่น้ำโขง ช่วงปี ค.ศ. 1713-1954.” วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี 17, ฉ. 1 (มกราคม-มิถุนายน 2564): 118-144.
สุธิดา ตันเลิศ. โครงการวิจัยพระวอพระตาในเอกสารประวัติศาสตร์ลาว. กองทุนสนับสนุนการวิจัยปี พ.ศ. 2567. คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
สุธิดา ตันเลิศ. “พระวอพระตาในเอกสารใบลานฉบับหอสมุดแห่งชาติสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว.” การนำเสนอผลงานในการประชุมสัมมนาทางวิชาการระดับชาติ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี พ.ศ. 2566 ครั้งที่ 17 กลุ่มการศึกษาและสังคมศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 20 กรกฎาคม 2566, https://www.ubu.ac.th/web/files_up/00008f2025032709433038.pdf.
อักขราทร อ่อนยอ. “การพัฒนาหนังสืออ่านเพิ่มเติม ชุดเล่าเรื่องจังหวัดอุบลราชธานี จากอดีตสู่ปัจจุบัน วิชาประวัติศาสตร์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 5.” เทศบาลนครอุบลราชธานี, สืบค้นเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2566, http://www.cityub.go.th/2022/images/file/perform-educate/2564/aukcaraton-1.pdf.
แอมมอนิเย, เอเจียน. บันทึกากรเดินทางในลาวภาคที่ 1 พ.ศ. 2448. แปลโดย ทองสมุทร โดเร และ สมหมาย เปรมจิตต์. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2539.
อรทัย เลียงจินดาถาวร, และ โสรัจ นามอ่อน. ประวัติเมืองอุบลราชธานีสำนวนอีสาน. อุบลราชธานี: แผนงานบำรุงศิลปวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 2545. http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/ubu-art-culture/wp-content/uploads/2016/01/2545-02.pdf.
อรรถพล ธรรมรังษี. “ภาพแทนพระวอพระตาในเรื่องเล่าพื้นเมืองสองฝั่งโขง.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาภาษาไทย มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2562.
Amornpradubkul, Nattanee. “The Dynamics Of Cultural Symbolism As A Component Of Thai State Expansion In Three Frontiers Of Siam, C.1873-1910.” PhD diss., SOAS University of London, 2023. https://soas-repository.worktribe.com/output/375695.
Aymonier, Étienne. Note sur Le Laos. Siagon: Imprimerie du Gouvernement, 1885.
Cohen, Paul T. “Holy Men of Another Kind: A Comparative Study of Millennialism in Northern Thailand and the Lower Mekong Region.” The Journal of the Siam Society 109, no. 1 (2021): 83-100. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/pub_jss/article/view/248867.
Jarndeang. “Chronicle of Muang Champassak.” In the collection of the archives of Charles Archambault, École Française d’Extrême-Orient, Paris, France. N.p.: n.p., n.d.
Le Boulanger, Paul. Historie du Laos Française. Paris: Plon, 1930.
Phommachan, Nouxey, Ohsagan Tammataywaa, and Suneth Photisane. History of Laos from Ancient to Present Periods. Vientiane: State Publishing, 2000.
Photisane, Suneth. “Preface of historical research team.” In History of Laos from Ancient to Present Periods, edited by Nouxey Phommachan, Ohsagan Tammalaywaa, and Suneth Photisane, f-j. Vientiane: State Publishing, 2000.
Viravong, Sila. History of Laos. New York: Paragon Book Reprint, 1964.
