วันครู หนังสือประวัติครู และพระราชดำรัส : การสร้างอัตลักษณ์ให้แก่อาชีพครู พ.ศ. 2500-2520
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ต้องการเผยกระบวนการสร้างอัตลักษณ์อนุรักษนิยมแก่ครูไทย พ.ศ. 2500-2520 ระหว่างที่รัฐไทยกำลังเปลี่ยนผ่านสู่การก่อร่างฉันทามติทางการเมืองให้สถาบันกษัตริย์กลายเป็นองค์ประธานของความดีงามชี้ถูกผิดแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชาติบ้านเมือง โดยมีครูเป็นฐานมวลชนสนับสนุนจากการสมาทานอัตลักษณ์และอุดมการณ์อนุรักษนิยม/กษัตริยนิยม โดยพิจารณาผ่านการจัดกิจกรรมงานวันครูและหนังสือประวัติครู ที่สอดแทรกประวัติชีวิตครูตัวอย่าง (ครูดีที่พึงประสงค์) ตลอดจนพระราชดำรัสในหลวง รัชกาลที่ 9 พระราชทานแก่คณะครูอาวุโสเข้าเฝ้าฯ รับพระราชทานเครื่องหมายเชิดชูเกียรติ ถือเป็นกลไกอำนาจทางวัฒนธรรมที่รัฐช่วงใช้ควบคุมอาชีพครูตลอดสองทศวรรษ
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์บทความเป็นของผู้เขียนและสงวนสิทธิ์ตามกฎหมาย
ข้อคิดเห็นใดๆ ที่ปรากฏในวารสารนี้เป็นของผู้เขียน คณะกรรมการวารสาร ภาควิชาประวัติศาสตร์ฯ กองบรรณาธิการ ตลอดจนกรรมการกลั่นกรองประจำฉบับ ไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องกับข้อคิดเห็นเหล่านั้น
เอกสารอ้างอิง
คณะรัฐมนตรี. ประมวลสุนทรพจน์ของ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ พ.ศ. 2505-2506 คณะรัฐมนตรีพิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ ฯพณฯ จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ณ เมรุหน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2507. พระนคร: ม.ป.พ., 2507.
คุรุสภา. 30 ปีของคุรุสภา. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2518.
คุรุสภา. ประวัติครู. พระนคร: คุรุสภา, 2500.
คุรุสภา. ประวัติครู. พระนคร: คุรุสภาพระสุเมรุ, 2511.
คุรุสภา. ประวัติครู. พระนคร: คุรุสภาพระสุเมรุ, 2513.
คุรุสภา, ประวัติครู, พระนคร: คุรุสภาพระสุเมรุ, 2515.
คุรุสภา. ประวัติครู. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2517.
คุรุสภา. ประวัติครู. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2518.
คุรุสภา. ประวัติครู. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2519.
คุรุสภา. ประวัติครู. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2520.
คุรุสภา. ประวัติครู. กรุงเทพฯ: คุรุสภาลาดพร้าว, 2522.
คุรุสภา. สมุดที่ระลึกงานวันครู ครั้งที่ 1 16 มกราคม 2500 ณ กรีฑาสถานแห่งชาติ. พระนคร: โรงพิมพ์คุรุสภา, 2500.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. นอกรั้วโรงเรียน. กรุงเทพฯ: เรือนแก้วการพิมพ์, 2546.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. “ความขัดแย้งทางอัตลักษณ์.” มติชนสุดสัปดาห์. 20 ตุลาคม 2564, https://www.matichonweekly.com/column/article_474398.
ปิ่น มาลากุล, ม.ล. คู่มือครูเล่มเล็ก ของหม่อมหลวงปิ่น มาลากุล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ สมาคมโรงเรียนราษฎร์จัดพิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ อาจารย์พวงเพ็ชร เอี่ยมสกุล ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม วันที่ 19 พฤศจิกายน 2502. พระนคร: แผนกการพิมพ์ โรงเรียนสตรีเนติศึกษา.
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. อัตลักษณ์เอกสาร: วงศาวิทยาการควบคุมประชากรของรัฐไทย. เชียงใหม่: ศูนย์บริหารงานวิจัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2561.
พระบรมราชโองการ ประกาศ เรื่อง แผนการศึกษาแห่งชาติ, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 77 ตอนที่ 86ก (20 ตุลาคม 2503): 7.
พระราชบัญญัติครู พุทธศักราช 2488, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 62 ตอนที่ 4ก (16 มกราคม 2488): 63-64.
พระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2491, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 65 ตอนที่ 10 (17 กุมภาพันธ์ 2491): 133-148.
ภานุพงศ์ สิทธิสาร. “ชนชั้นนำไทยกับการจัดการการศึกษาไทย: หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล กับโครงการด้านการศึกษา พ.ศ. 2490-2512.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2562.
มนตรี เจนวิทย์การ. ครูประชาบาล: บทบาทการต่อสู้ทางการเมือง. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2528.
สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. “อัตลักษณ์.” สืบค้นเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2566. http://legacy.orst.go.th/?knowledges=อัตลักษณ์-๑๖-มิถุนายน-๒๕#:~:text=คำว่า%20อัตลักษณ์%20ตรง,ลักษณ์ทางวัฒนธรรมของตนเอง.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย มท 0201.2.1/892 เรื่อง ขอความอนุเคราะห์สร้างอนุสรณ์ในงานวันครู (พ.ศ. 2502)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย มท 0201.2.1.28/70 เรื่อง เชิญชวนบริจาคเงินสร้างโรงเรียนประชาบาล เนื่องในงานวันครู พุทธศักราช 2500 (พ.ศ. 2500-2505)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กองกลาง (2) ศธ.4/485 เรื่อง ระเบียบประเพณีของครู (27 กันยายน 2504 - 5 กุมภาพันธ์ 2506)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กองกลาง (2) ศธ.4/495 เรื่อง ระเบียบประเพณีของครู (6-22 มีนาคม 2506)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (2) ศธ.15/201 เรื่อง กำหนดวันครู (3-14 มกราคม 2500)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกองกลาง สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (2) ศธ.30.2/30 เรื่อง คณะกรรมการจัดงานวันครู (24 ตุลาคม 2517 - 28 พฤศจิกายน 2518)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารส่วนบุคคล ม.ล.ปิ่น มาลากุล สบ.5.1/40 เรื่อง งานวันครู (พ.ศ. 2501)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารส่วนบุคคล ม.ล.ปิ่น มาลากุล สบ.5.27/243 เรื่อง คำปราศรัยของ ม.ล.ปิ่น มาลากุล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ประธานคณะกรรมการอำนวยการคุรุสภา ในงานวันครูครั้งที่ 13 16 มกราคม 2512 (พ.ศ. 2512)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารส่วนบุคคล ม.ล. ปิ่น มาลากุล สบ.5.27/133 เรื่อง คำปราศรัยงานวันครู 2501-2507 (ของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ) (พ.ศ. 2501-2501)
อภิญญา เฟื่องฟูสกุล. อัตลักษณ์: การทบทวนทฤษฎีและกรอบแนวคิด. พิมพ์ครั้งที่ 2. เชียงใหม่: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2561.
อาสา คำภา. ครองแผ่นดินโดยธรรม: อ่านประวัติศาสตร์ผ่านพระบรมราโชวาทและเครือข่ายในหลวง. กรุงเทพฯ: สยามปริทัศน์, 2567.
Phuaphansawat, Vong-on. “Neoliberalism, Governmentality, Education Reforms and Teachers in Thailand.” PhD diss., Centre of Development Studies, University of Cambridge, 2017.
