ระบบสอบสวนคดีอาญาในบทบาทพนักงานสอบสวนที่เหมาะสมกับประเทศไทย

บทคัดย่อ

            การดำเนินคดีอาญาชั้นเจ้าพนักงานในระบบสอบสวนคดีอาญาของประเทศไทยให้อำนาจตำรวจเป็นพนักงานสอบสวนผู้รับผิดชอบทำสำนวนและความเห็นทางคดีจนเสร็จสิ้นกระแสความก่อนแล้วจึงจะส่งสำนวนสอบสวนนั้นไปให้พนักงานอัยการพิจารณาฟ้องร้อง ทั้งนี้ตามแนวคิดหลักแยกอำนาจสอบสวนออกจากอำนาจฟ้องร้องเพื่อการตรวจสอบถ่วงดุล (Check and Balance) คานอำนาจกันระหว่างตำรวจและพนักงานอัยการซึ่งเชื่อว่าประชาชนจะได้รับความเป็นธรรมตั้งแต่ชั้นเริ่มต้นคดี อย่างไรก็ดี จากตัวอย่างคดีความผิดอาญาที่เกิดขึ้นสืบเนื่องจากการใช้อำนาจสอบสวนของตำรวจซึ่งมีผลกระทบต่อสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่ผ่านมาประกอบบทบัญญัติรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 กำหนดให้ปรับปรุงระบบการสอบสวนคดีอาญา และแผนการปฏิรูปประเทศด้านกระบวนการยุติธรรมกำหนดให้รัฐต้องปฏิรูปการรับแจ้งความร้องทุกข์ของตำรวจ ข้อเสนอจากงานวิจัย และความเห็นนักวิชาการที่เกี่ยวข้องเห็นควรให้มีการปรับปรุงกระบวนการดำเนินคดีอาญาชั้นตำรวจ ล้วนสะท้อนให้เห็นว่าระบบสอบสวนคดีอาญาไทยในความรับผิดชอบของตำรวจยังมีปัญหาข้อขัดข้องไม่สามารถประสาทความเป็นธรรมให้แก่ประชาชนผู้มีอรรถคดีอาญาได้สมดังเจตนารมณ์ของกฎหมาย จากการศึกษาพบว่าสภาพปัญหาดังกล่าวเกิดจากสาเหตุสำคัญสองด้านคือ 1) ด้านบทบาทการใช้อำนาจหน้าที่ของตำรวจผู้ทำหน้าที่พนักงานสอบสวน และ 2) ด้านการบริหารงานสอบสวนของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ บทความนี้จึงนำเสนอผลการศึกษาแนวทางพัฒนาระบบสอบสวนคดีอาญาไทยในบทบาทพนักงานสอบสวน โดยมุ่งเน้นศึกษาถึงความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา แนวคิดทฤษฎีสอบสวน ระบบสอบสวนคดีอาญาต่างประเทศ วิเคราะห์เปรียบเทียบกับระบบสอบสวนคดีอาญาไทยและสภาพปัญหาด้านบทบาทอำนาจหน้าที่ของพนักงานสอบสวนกับสภาพปัญหาด้านการบริหารงานสอบสวนควบคู่กัน นำไปสู่ข้อเสนอแนะให้แก้ไขเพิ่มเติมตัวบทกฎหมายและปรับโครงสร้างองค์กรตำรวจ เพื่อการพัฒนาระบบสอบสวนคดีอาญาไทยในบทบาทพนักงานสอบสวนให้เหมาะสมกับประเทศไทยเป็นกลไกเครื่องมือค้นหาและพิสูจน์ความจริงในคดีอาญาอย่างมีประสิทธิภาพสามารถอำนวยความยุติธรรมให้แก่ประชาชนได้สมดังเจตนารมณ์ของกฎหมาย