การศึกษาเปรียบเทียบแนวทางการกำกับดูแลสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุนและ ข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงกฎหมายไทยที่เกี่ยวข้อง
คำสำคัญ:
ตลาดทุน, การสอบบัญชี, สำนักงานสอบบัญชี, หลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์บทคัดย่อ
บทบาทของการสอบบัญชีและการสอบทานรายงานทางการเงินเป็นกลไกสำคัญอย่างหนึ่งของการสร้างความโปร่งใสและการคุ้มครองการลงทุนในบริษัทจดทะเบียนในตลาดทุน โดยผู้สอบบัญชีและสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุนทำหน้าที่สำคัญในฐานะผู้คุ้มครองนักลงทุน (gatekeeper) ที่คอยตรวจสอบข้อเท็จจริงและสถานะทางการเงินของบริษัท เพื่อนำเสนอข้อมูลดังกล่าวให้กับนักลงทุนสามารถใช้ในการตัดสินใจประกอบการใช้สิทธิตามกฎหมายบริษัทในการควบคุมบริษัทจดทะเบียน อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันมาตรการทางกฎหมายที่ใช้ในการกำกับดูแลผู้สอบบัญชีและสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุนยังไม่ได้ให้ความสำคัญเพียงพอ โดยในปัจจุบันการกำกับดูแลมุ่งหมายไปที่ผู้สอบบัญชีในตลาดทุนเป็นรายบุคคลมากกว่าจะให้ความสำคัญกับสำนักงานสอบบัญชี ทำให้ประสิทธิภาพในการกำกับดูแลผู้สอบบัญชีในตลาดทุนลดลง เนื่องจากการกำกับดูแลไม่ครอบคลุมถึงสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุนที่มีบทบาทสำคัญในการควบคุมการทำงานของผู้สอบบัญชีในตลาดทุน รวมถึงอาจเกิดช่องว่างในการกำกับดูแลในเรื่องการจัดการผลประโยชน์ทับซ้อน บทความนี้จึงได้ศึกษาหลักการบรรษัทภิบาลสำหรับสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุน ซึ่งเป็นกรอบที่ใช้ในการอธิบายแนวทางการกำกับดูแล สภาพการกำกับดูแลผู้สอบบัญชีและสำนักงานสอบบัญชีในตลาดทุนของประเทศไทยเปรียบเทียบกับต่างประเทศ และนำเสนอแนวทางเพื่อปรับปรุงกฎหมายไทยที่เกี่ยวข้อง
References
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘บทบาทของ ก.ล.ต.’ (สำนักงาน ก.ล.ต.) <https://www.sec.or.th/cgthailand/th/pages/
overview/secroles.aspx> สืบค้นเมื่อ 28 พฤษภาคม 2565.
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘การกำกับรายงานทางการเงินและผู้สอบบัญชี’ (สำนักงาน ก.ล.ต.) <https://www.sec.or.th/
TH/Pages/LAWANDREGULATIONS/AUDITORACCOUNT.aspx> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
นิลุบล เลิศนุวัฒน์, ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับกฎหมายบริษัทมหาชนจำกัด (โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน
คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2562).
Michael C Jensen and William H Meckling, ‘Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure’ (1976) 3 Journal of Financial Economics 305.
Jean Tirole, Economics for the Common Good (Steven Rendall tr, Princeton University Press 2017).
Niamh Moloney, EU Securities And Financial Markets Regulation (3th edn, OUP 2014).
World Bank, ‘Audit Oversight to Enhance Trust and Transparency in Corporate Financial Statements: Challenges in Developing Countries’ (World Bank, August 2019) <https://cfrr.worldbank.org/sites/default/files/2019-11/Audit%20Oversight%20to%20Enhance%20Trust%20and%20Transparency%20in%20Corporate%20Financial%20Statements%20Challenges%20in%20Developing%20Countries%20%28%20APPROVED-FINAL%20129%29.pdf> สืบค้นเมื่อ 28 พฤษภาคม 2565 7 – 8.
Troy Segal, ‘Enron Scandal: The Fall of a Wall Street Darling’ (Investopedia, 26 November 2021) <https://www.investopedia.com/updates/enron-scandal-summary/> สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2565.
รังสรรค์ ธนพรพันธุ์, ‘Arthur Andersen’ (นิตยสารผู้จัดการ, มีนาคม 2545) <http://info.gotomanager.com/news/printnews.aspx?id=2664> สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2565.
รังสรรค์ ธนพรพันธุ์, ‘Arthur Andersen กําลังเดินลงหลุมฝังศพ?’ (สรรนิพนธ์รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์) <http://www.rangsun.econ.tu.ac.th/data/06/03-45/01-01-Arthur%20Andersen%20กำลังเดินลงหลุมฝังศพ.pdf> สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2565.
Adam Hayes, ‘The Rise and Fall of WorldCom’ (Investopedia, 3 October 2021) <https://www.investopedia.com/terms/w/worldcom.asp> สืบค้นเมื่อ 24 มีนาคม 2565.
“บริษัทจดทะเบียนในตลาดทุน” หมายถึง บริษัทมหาชนจำกัดที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย ซึ่งมีหุ้นเป็นหลักทรัพย์จดทะเบียนในตลาดทุน. Will Kenton, ‘Listed’ (Investopedia, 12 March 2022) <https://www.investopedia.com/terms/l/listed.asp> สืบค้นเมื่อ 28 พฤษภาคม 2565.
ธรรมนิตย์ สุมันตกุล, กฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจ: ทฤษฎี “กฎ” ในทางเศรษฐศาสตร์ (วิญญูชน 2560).
Organisation for Economic Co-operation and Development [องค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ], หลักการกำกับดูแลกิจการของ OECD (สมาคมส่งเสริมสถาบันกรรมการบริษัทไทย ผู้แปล, สถาบันส่งเสริมสถาบันกรรมการบริษัทไทย 2549).
ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย, ‘Corporate Governance’ (ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย) <https://www.setsustainability.com/page/corporate-governance> สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2565.
International Finance Corporation, Corporate Governance Manual (2nd edn, International Finance Corporation 2010).
Niamh Moloney, Eilís Ferran and Jennifer Payne (eds), The Oxford Handbook of Financial Regulation (OUP 2015).
เขมภัทร ทฤษฎิคุณ, ‘เสวนาชุดคำสั่งมีปัญหาประชาชนจะดีบักอย่างไร’ (สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย, 22 มกราคม 2564) 11-12 <https://tdri.or.th/2021/01/law-as-a-national-order/> สืบค้นเมื่อ 31 พฤษภาคม 2565.
พระราชบัญญัติสภาวิชาชีพบัญชี พ.ศ. 2547.
พระราชบัญญัติหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ พ.ศ. 2535.
ประกาศสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ ที่ สช. 39/2553 เรื่อง การให้ความเห็นชอบผู้สอบบัญชีในตลาดทุน.
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘รายงานสรุปกิจกรรมการตรวจสอบคุณภาพงานสอบบัญชี 1 มกราคม 2563 – 31 ธันวาคม 2563’ (สำนักงาน ก.ล.ต.) <https://www.sec.or.th/TH/Documents/Auditor/activities_report_th_2563.pdf> สืบค้นเมื่อ 1 มีนาคม 2565.
สภาวิชาชีพบัญชี ในพระราชูปถัมภ์, ‘มาตรฐานการควบคุมคุณภาพ’ (สภาวิชาชีพบัญชี ในพระราชูปถัมภ์, 20 ตุลาคม 2560) <https://www.tfac.or.th/Article/Detail/66979> สืบค้นเมื่อ 1 มีนาคม 2565.
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘การคัดเลือกผู้สอบบัญชีที่มีคุณภาพ จากข้อมูล firm inspection report’ (สำนักงาน ก.ล.ต.) <https://www.sec.or.th/TH/Documents/KnowledgeBase/knowledge-article-210265.pdf> สืบค้นเมื่อ 4 มีนาคม 2565.
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘รายงานสรุปกิจกรรมการตรวจสอบคุณภาพงานสอบบัญชี 1 มกราคม 2563 – 31 ธันวาคม 2563’ (สำนักงาน ก.ล.ต.) <https://www.sec.or.th/TH/Documents/Auditor/activities_report_th_2563.pdf> สืบค้นเมื่อ 1 มีนาคม 2565.
ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย, ‘ข้อมูลสถิติสำคัญของ SET และ mai รายเดือน’ (ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย, 06 มิถุนายน 2565) <https://www.set.or.th/static/mktstat/Market_Statistics_Month_th_TH.xls> สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2565.
สำนักงาน ก.ล.ต., ‘SME-PO การระดมทุนทางเลือกใหม่ สร้างโอกาสทางธุรกิจให้ SME ไทย เติบโตได้อย่างก้าวกระโดด’ (สำนักงาน ก.ล.ต., 31 สิงหาคม 2564) <https://www.sec.or.th/TH/Template3/Articles/2564/130964.pdf> สืบค้นเมื่อ 28 มีนาคม 2565.
มาตรฐานการควบคุมคุณภาพฉบับที่ 1 เรื่อง การควบคุมคุณภาพสำหรับสำนักงานที่ให้บริการด้านการตรวจสอบและการสอบทานงบการเงิน และงานให้ความเชื่อมั่นอื่นตลอดจนบริการเกี่ยวเนื่อง.
ประกาศคณะกรรมการกำกับตลาดทุน ที่ ทจ. 44/2556 เรื่อง หลักเกณฑ์เงื่อนไขและวิธีการรายงานการเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับฐานะการเงินและผลการดำเนินงานของบริษัทที่ออกหลักทรัพย์.
ประกาศแนวปฏิบัติ ที่ นป. 5/2561 เรื่อง แนวทางการหมุนเวียนผู้สอบบัญชีในตลาดทุนและการผ่อนผันการหมุนเวียนผู้สอบบัญชีในตลาดทุน.
World Bank, Report on the Observance of Standards and Codes (ROSC): Corporate Governance Country Assessment (Thailand) 2013 <https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/20443/908230ROSC0Box0ailand0201300PUBLIC0.pdf?sequence=1&isAllowed=y> สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2565.
U.S. Government Publishing Office, ‘Sarbanes-Oxley Act of 2002’ (Govinfo, 30 July 2002) <https://www.govinfo.gov/content/pkg/PLAW-107publ204/pdf/PLAW-107publ204.pdf> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
‘PCAOB | Driving improvement in audit quality to protect investors’ <https://pcaobus.org> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Sarbanes-Oxley Act of 2002, Pub. L. No. 107-204
‘Homepage | Financial Reporting Council’ <https://www.frc.org.uk> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Queen's Printer of Acts of Parliament, ‘The Statutory Auditors and Third Country Auditors Regulations 2016’ (legislation.gov.uk) <https://www.legislation.gov.uk/ukdsi/2016/9780111147047/contents> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
FRC, ‘Recognition of RSBs and RQBs’ (FRC) <https://www.frc.org.uk/auditors/professional-oversight/oversight-of-audit/recognition-of-recognised-supervisory-bodies-and-r> สืบค้นเมื่อ 1 มีนาคม 2565.
Companies Act 2006
Secretary of State for Business, Energy and Industrial Strategy, Independent Review of the Financial Reporting Council 2018 33 <https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_
data/file/767387/frc-independent-review-final-report.pdf> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
‘ASIC Home | ASIC - Australian Securities and Investments Commission’ <https://asic.gov.au> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Australian Government, ‘Corporations Act 2001’ (Federation Register of Legislation) <https://www.legislation.gov.au/Details/C2019C00216> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Corporation Act 2001 (Cth)
‘Accounting and Corporate Regulatory Authority’ <https://www.acra.gov.sg> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Singapore Statues Online, ‘Accountants Act 2004’ (Singapore Statues Online, 1 April 2004) <https://sso.agc.gov.sg/Act/AA2004> สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม 2565.
Accountants Act 2004 (No 4 of 2004).
PCAOB, ‘PCAOB Inspection Procedures: What Does the PCAOB Inspect and How Are Inspections Conducted?’ (PCAOB) <https://pcaobus.org/oversight/inspections/inspection-procedures> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
FRC, ‘Audit Quality Review’ (FRC) <https://www.frc.org.uk/auditors/audit-quality-review> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2022.
ASIC, ‘ASIC audit inspections’ (ASIC) <https://asic.gov.au/regulatory-resources/financial-reporting-and-audit/auditors/asic-audit-inspections/> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
ASIC, ‘Audit inspection and surveillance programs’ (ASIC) <https://asic.gov.au/regulatory-resources/financial-reporting-and-audit/auditors/audit-inspection-and-surveillance-programs/> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
ACRA, Practice Monitoring Programme 15th Public Report October 2021 <https://www.acra.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/training-and-resources/publications/reports/research-and-reports-on-audit-quality/practice-monitoring-programme-public-reports/2021-pmp-public-reportb51281ca53314f4983b0cbda8b870776.pdf> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
Revised Ethical Standard 2019
ASIC, ‘Auditor independence and audit quality’ (ASIC) <https://asic.gov.au/regulatory-resources/financial-reporting-and-audit/auditors/auditor-independence-and-audit-quality/> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
Parliament of Australia, ‘Threats to auditor independence’ (Parliament of Australia) <https://www.aph.gov.au/Parliamentary_Business/Committees/Joint/Corporations_and_Financial_Services/RegulationofAuditing/Interim_Report/section?id=committees%2Freportjnt%2F024330%2F72618> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
FRC, ‘Accountancy Scheme’ (FRC) <https://www.frc.org.uk/auditors/enforcement-division/accountancy-scheme> สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2565.
ASIC, ‘ASIC’s approach to enforcement’ (ASIC) <https://asic.gov.au/about-asic/asic-investigations-and-enforcement/asic-s-approach-to-enforcement/> สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2565.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
License
Copyright (c) 2022 วารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ผลงานที่ตีพิมพ์ในวารสารนิติศาสตร์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และวารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ สงวนสิทธิในการเผยแพร่ผลงานที่ตีพิมพ์ในแบบรูปเล่มและทางสื่ออิเล็กทรอนิกส์อื่นใด
บทความหรือข้อความคิดเห็นใด ๆ ที่ปรากฏในวารสารนิติศาสตร์เป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนโดยเฉพาะ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และบรรณาธิการไม่จําเป็นต้องเห็นด้วยหรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
