การฟ้องคดีอาญาโดยไม่สุจริตของราษฎร: ความชอบธรรมในการยกฟ้องและแนวทางการปรับใช้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 161/1

บทคัดย่อ

มีข้อถกเถียงกันอย่างกว้างขวางว่าบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 161/1 วรรคหนึ่ง ที่ให้ศาลพิพากษายกฟ้องคดีที่ราษฎรใช้สิทธินำคดีอาญามาฟ้องโดยไม่สุจริตแต่เป็นกรณีที่คดีมีมูลมีความชอบธรรมหรือไม่ และวรรคสอง การปฏิเสธไม่รับคดีที่โจทก์ฝ่าฝืนคำสั่งหรือคำพิพากษาอันถึงที่สุดในคดีก่อนก็อาจเป็นการเลือกปฏิบัติและไม่มีความชอบธรรม เพราะรัฐธรรมนูญกำหนดให้รัฐจัดระบบการบริหารงานในกระบวนการยุติธรรมทุกด้านให้มีประสิทธิภาพ เป็นธรรม และไม่เลือกปฏิบัติ การนำตัวผู้กระทำผิดมาลงโทษจึงเป็นหน้าที่ของรัฐ รวมถึงถ้อยคำของบทบัญญัติดังกล่าวว่ามีความหมายเช่นใดแน่

จากการศึกษาพบว่า บทบัญญัติวรรคหนึ่งต้องการคุ้มครองกระบวนการยุติธรรมทางอาญามิให้ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือของราษฎรคนหนึ่งคนใดเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์อื่นนอกเหนือจากการนำตัวผู้กระทำผิดมาลงโทษซึ่งเป็นวัตถุประสงค์เพียงประการเดียวของการดำเนินคดีอาญาที่เรียกว่าการฟ้องคดีโดยไม่สุจริต เมื่อเปรียบเทียบกับมาตรการอื่นที่มีอยู่เดิมในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เช่น การยกฟ้องเพราะโจทก์มิใช่ผู้เสียหายโดยนิตินัย หรือการยกฟ้องเพราะเหตุที่โจทก์ไม่มาศาลในวันนัด จะเห็นว่ามาตรการยกฟ้องเหล่านี้นำมาใช้ด้วยแม้ในคดีที่จำเลยเป็นผู้กระทำผิดจริง ทั้งการขจัดคดีที่ฟ้องโดยไม่สุจริตยังเป็นการคุ้มครองราษฎรคนอื่นไม่ให้ต้องเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมทางอาญาอย่างไม่สมเหตุสมผลด้วย บทบัญญัติวรรคหนึ่งจึงมีความชอบธรรม แต่บทบัญญัติวรรคสองมีลักษณะเป็นการตอบโต้ผู้ที่ฝ่าฝืนคำสั่งหรือคำพิพากษาในคดีอื่นซึ่งเป็นเรื่องที่ควรต้องไปว่ากล่าวกันในคดีนั้น ๆ ทั้งการปฏิเสธไม่รับฟ้องคดีทุกประเภท ไม่ว่าคดีเดิมจะมีข้อหาเล็กน้อยเพียงใดน่าจะขัดหลักความได้สัดส่วน ขัดรัฐธรรมนูญ บทบัญญัติวรรคสองจึงไม่มีความชอบธรรม ควรยกเลิกเสีย

สำหรับการตีความบทบัญญัติ ถ้อยคำตามวรรคหนึ่ง การฟ้องคดีโดยไม่สุจริตหมายถึงการฟ้องคดีที่โจทก์มีความมุ่งหมายอันไม่เหมาะสม กล่าวคือ ไม่ต้องการพิสูจน์ความผิดของจำเลยและให้จำเลยได้รับโทษ ความมุ่งหมายรองที่สืบเนื่องจากการที่จำเลยได้รับโทษ เช่น ความสะใจที่ผู้กระทำผิดต้องได้รับโทษ หรือการเยียวยาความเสียหายตามหลักการแก้แค้นทดแทนไม่ใช่ฟ้องคดีโดยไม่สุจริต รวมถึงวัตถุประสงค์ของการลงโทษข้ออื่น ได้แก่ เพื่อข่มขู่ไม่ให้จำเลยกระทำผิดอีก เพื่อตัดโอกาสการกระทำผิดของจำเลย หรือเพื่อให้จำเลยได้รับการแก้ไขฟื้นฟู ไม่ใช่ฟ้องโดยไม่สุจริตเช่นกัน ทั้งนี้ ในกรณีที่โจทก์ฟ้องคดีโดยไม่สุจริตและในขณะเดียวกันจำเลยไม่ได้กระทำผิดด้วย ศาลต้องพิพากษายกฟ้องในเนื้อหาแห่งคดีเพื่อให้สิทธินำคดีอาญามาฟ้องระงับไปตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 39 (4)