การประยุกต์ใช้วิทยาศาสตร์ข้อมูลในการวิเคราะห์ข้อมูลจากการวิเคราะห์ผลกระทบและประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย

บทคัดย่อ

พระราชบัญญัติหลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 ซึ่งออกตามหลักการในมาตรา 77 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ได้มีการวางหลักการในการวิเคราะห์ผลกระทบและประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายไว้ โดยให้ความสำคัญเป็นอย่างยิ่งต่อการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง โดยกำหนดให้หน่วยงานของรัฐดำเนินการรับฟังความคิดเห็นผ่านระบบกลางเป็นหลัก อย่างไรก็ดีทรัพยากรและความสามารถการวิเคราะห์ข้อมูลความคิดเห็นที่ได้จากระบบดังกล่าวของหน่วยงานของรัฐนั้นมีความแตกต่างกันขึ้นอยู่กับทรัพยากรและข้อจำกัดในแต่ละบริบท ประกอบกับการวิเคราะห์ข้อมูลที่เป็นตัวอักษรโดยมนุษย์นั้นสิ้นเปลืองทั้งเวลาและทรัพยากรมากกว่าการวิเคราะห์ข้อมูลที่เป็นโครงสร้างหรือข้อมูลเชิงปริมาณ บทความนี้จึงได้นำเสนอวิธีการศึกษา ตีความข้อมูลเชิงลึกในเชิงกฎหมายโดยนำเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) และองค์ความรู้ด้านการประมวลผลภาษาธรรมชาติ (Natural Language Processing) ในที่นี้เลือกศึกษาจากข้อมูลกฎหมายข้อเสนอแนะของผู้แสดงความคิดเห็นในโครงการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติกองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา พ.ศ. 2560 โดยใช้เทคนิคการสร้างแบบจำลองหัวข้อ (Topic modeling) เพื่อวิเคราะห์หาหัวข้อเรื่องที่ปรากฏอยู่ในความคิดเห็น และการวิเคราะห์ความรู้สึก (Sentiment analysis) เพื่อวิเคราะห์อารมณ์ความรู้สึกของผู้แสดงความเห็น ซึ่งกระบวนการวิเคราะห์ดังกล่าวจะแสดงให้เห็นถึงประโยชน์และชี้ให้เห็นถึงแนวทางในการวิเคราะห์ข้อมูลความคิดเห็นในกระบวนการรับฟังความคิดเห็นภายใต้พระราชบัญญัติหลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 หรือภายใต้บริบทอื่น ๆ ต่อไป