การพัฒนาเกี่ยวกับการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงที่ศาลตั้งให้จำเลยในคดีอาญา

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัญหาในกระบวนการจัดหาทนายความขอแรงให้แก่จำเลยในคดีอาญา ศึกษาวิเคราะห์ปัญหาข้อขัดข้องในการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรง และศึกษาหาแนวทางแก้ไขในกระบวนจัดหาและการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงให้เกิดประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ในการวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสานใช้รูปแบบการวิจัยแบ่งเป็น 2 แบบ โดยอาศัยผลการวิจัยเชิงคุณภาพเป็นหลักและนำผลการวิจัยเชิงปริมาณมาเสริมซึ่งมีขั้นตอนการวิจัย ประกอบด้วย (1) การวิจัยเชิงคุณภาพโดยการวิจัยจากการวิเคราะห์เอกสารและการสัมภาษณ์เจาะลึกผู้เกี่ยวข้อง และ (2) การวิจัยเชิงปริมาณ โดยการสำรวจความคิดเห็นผลที่ได้จากการวิจัยเชิงคุณภาพของกลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วยผู้พิพากษา พนักงานอัยการ ทนายความทั่วไป ทนายความขอแรง นักวิชาการด้านกฎหมาย และจำเลยที่มีทนายความขอแรงในคดีอาญา ซึ่งสำรวจความคิดเห็นเกี่ยวกับการพัฒนาการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงที่ศาลตั้งให้จำเลยในคดีอาญาใน 5 ด้าน ได้แก่ (1) การพัฒนากฎหมาย (2) การพัฒนาด้านคุณภาพของทนายความขอแรง (3) การพัฒนาด้านการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรง (4) การพัฒนาด้านการจ่ายค่าตอบแทนทนายความขอแรง และ (5) การพัฒนาด้านจริยธรรมและจรรยาบรรณของทนายความขอแรง

ผลการวิจัยพบว่า ในด้านการพัฒนากฎหมายควรต้องปรับปรุงเนื้อหาของกฎหมายให้เหมาะสมโดยกำหนดรายละเอียดเกี่ยวกับคุณสมบัติและการคัดเลือกรวมทั้งการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงและจริยธรรมจรรยาบรรณให้เป็นไปตามข้อบังคับของประธานศาลฎีกา โดยเพิ่มในบทบัญญัติมาตรา 165/1 และมาตรา 173 แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา การพัฒนาด้านคุณภาพของทนายความขอแรง ต้องมีกระบวนการคัดเลือกที่เป็นระบบ และควรมีการพัฒนาทนายความขอแรง โดยให้ความรู้และประสบการณ์ เช่น มีการฝึกอบรมสัมมนาอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หรือกำหนดหลักสูตรการอบรมทนายความขอแรง เป็นต้น และควรแบ่งกลุ่มทนายความขอแรงตามความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านโดยจัดให้ทนายความขอแรงทำคดีให้เหมาะสมกับความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ การพัฒนาด้านการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงควรให้ทนายความขอแรงมีการเตรียมคดีให้จริงจังและมีประสิทธิภาพมากขึ้น การปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงควรจะต้องมีการคานดุลตรวจสอบทั้งในแนวดิ่งโดยการตรวจสอบภายในองค์กร และ การคานดุลตรวจสอบในแนวนอนโดยการตรวจสอบจากองค์กรหรือหน่วยงานภายนอก และมีการประเมินผลการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงในช่วงก่อนการพิจารณาคดี ระหว่างการพิจารณาคดี และหลังจากมีคำพิพากษาแล้วการพัฒนาด้านค่าตอบแทนทนายความขอแรงควรจะต้องมีการเพิ่มค่าตอบแทนที่เป็นตัวเงินให้เหมาะสมกับสภาพเศรษฐกิจ และควรจะต้องเพิ่มค่าตอบแทนที่ไม่เป็นตัวเงินเพื่อจูงใจอีกด้วย เช่น การให้ประกาศนียบัตรยกย่องให้เป็นทนายความดีเด่น การพิจารณาให้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เป็นต้น ส่วนการพัฒนาด้านจริยธรรมและจรรยาบรรณของทนายความขอแรงควรมีระเบียบปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงโดยเฉพาะ เพื่อเป็นกรอบในการทำหน้าที่ของทนายความขอแรง ทำให้ทนายความขอแรงทำหน้าที่ที่มีความชัดเจนและอยู่ในระเบียบวินัยมากขึ้น

ข้อเสนอแนะในการพัฒนาการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความขอแรงในด้านต่าง ๆ นั้นควรจะต้องมีกฎหมายกำหนดอำนาจหน้าที่ของสภาทนายความและสำนักงานศาลยุติธรรม เพื่อให้เป็นหน่วยงานหลักในการรับผิดชอบและประสานงานร่วมมือเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำหน้าที่ของทนายขอแรงอย่างต่อเนื่องตลอดไป