การทำให้รัฐประหารหมดไปด้วยมาตรการทางกฎหมายและการเปลี่ยนบรรทัดฐานของศาลไทย

บทคัดย่อ

“การยึดอำนาจเป็นสิ่งที่ทำได้ ถ้าทำสำเร็จ” เป็นกติกาที่ประเทศไทยใช้มาตั้งแต่สมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้น เป็น “รัฐธรรมนูญจารีต” หรือรัฐธรรมนูญที่ไม่ได้บัญญัติ (uncodified constitution) ของประเทศไทย ซึ่งต้องสิ้นสภาพบังคับไปเมื่อมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรหรือรัฐธรรมนูญบัญญัติ (codified constitution) ทว่าแม้ประเทศไทยจะได้มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรในปี พ.ศ. 2475 แล้ว รัฐธรรมนูญจารีตที่กำหนดว่า การยึดอำนาจเป็นสิ่งที่ทำได้ ถ้าทำสำเร็จ กลับยังคงมีสถานะบังคับใช้ในประเทศไทยมาจนปัจจุบัน ทำให้มีรัฐประหารถึง 13 ครั้ง และมีรัฐธรรมนูญมากถึง 20 ฉบับ และการทำรัฐประหารจะไม่หมดไปจากประเทศไทยตราบใดที่รัฐธรรมนูญจารีตฉบับนี้ยังใช้บังคับอยู่

เพื่อยกเลิกรัฐธรรมนูญจารีตฉบับนี้ สิ่งที่ต้องเปลี่ยนคือบรรทัดฐานของศาลฎีกาที่ได้ตัดสินไว้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2496 ว่าการรัฐประหารสามารถ “ทำได้” หาก “ทำสำเร็จ” แต่ลำพังเพียงเรียกร้องให้ศาลเปลี่ยนบรรทัดฐาน มิใช่แนวทางที่จะได้ผล เนื่องจากคณะรัฐประหารได้พัฒนาวิธีการรับรองการยึดอำนาจให้ชอบด้วยกฎหมายมากขึ้นเรื่อย ๆ จึงจำเป็นต้องแยกแยะสถานะความชอบด้วยกฎหมายของประกาศและคำสั่งคณะรัฐประหารคณะต่าง ๆ เสียก่อน ซึ่งสรุปได้ว่า มีเฉพาะการทำรัฐประหารครั้งล่าสุดคือ รัฐประหาร 22 พฤษภาคม 2557 เท่านั้น ที่รัฐธรรมนูญที่รับรองยังใช้บังคับอยู่ และโดยที่รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 มาตรา 279 รับรองเพียงประกาศ คำสั่ง และการกระทำของ คสช. หาได้รับรองการทำรัฐประหารก่อนหน้านี้ไม่ รัฐประหารก่อนหน้านี้จึงไม่มีรัฐธรรมนูญรองรับอีกต่อไป ดังนั้น หากมีคดีในศาลที่ใช้ประกาศหรือคำสั่งคณะรัฐประหารก่อนหน้า คสช. บังคับแก่คดี ศาลย่อมสามารถวินิจฉัยให้ประกาศและคำสั่งคณะรัฐประหารเหล่านั้นสิ้นสภาพบังคับได้ทันที ซึ่งจะเปลี่ยนบรรทัดฐานของศาล
ที่จะไม่ยอมรับการทำรัฐประหารอีกต่อไป โดยต้องทำ ก่อน รัฐประหารครั้งต่อไป เพื่อป้องกันไม่ให้มีรัฐประหารอีก สำหรับประกาศและคำสั่งของ คสช. นั้น ต้องถือว่ารัฐธรรมนูญรับรองในทาง รูปแบบ ว่าเป็นกฎหมาย แต่มิได้เป็นการรับรองโดยอัตโนมัติว่า เนื้อหา ชอบด้วยรัฐธรรมนูญด้วย ดังนั้น ประกาศและคำสั่งของ คสช. ก็อาจมีเนื้อหาที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญหรือขัดต่อกฎหมายที่อยู่ในอำนาจ
ฝ่ายตุลาการที่จะวินิจฉัยได้

พร้อมกันนี้ยังต้องมีมาตรการอื่น ๆ ไปพร้อมกันด้วยคือ ยกเลิกมาตรา 279 และการทำให้ประกาศและคำสั่งของคณะรัฐประหารทั้งหมดที่ยังใช้บังคับอยู่หมดไปจากระบบกฎหมายของประเทศไทย นอกจากนี้ยังต้องมีบทบัญญัติป้องกันการรัฐประหารที่ได้ผลอย่างแท้จริง รวมถึงควรต้องสร้างรัฐธรรมนูญจารีตฉบับใหม่ไปพร้อมกันด้วยว่า การทำรัฐประหารและการรับรองการรัฐประหารเป็นสิ่งที่ทำไม่ได้ในประเทศไทยอีกต่อไป โดยใช้กระบวนการ “สัญญาประชาคม” ของฝ่ายต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง การทำรัฐประหารจึงจะหมดไปจากประเทศไทยได้