การพัฒนารูปแบบการจัดการขยะของชุมชนโดยใช้กระบวนการทางสิ่งแวดล้อมศึกษา กรณีศึกษา: ตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้กระบวนการทางสิ่งแวดล้อมศึกษา

บทคัดย่อ

     การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษารูปแบบการจัดการขยะมูลฝอยของชุมชนในเขตตำบล ท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้กระบวนการทางสิ่งแวดล้อมศึกษา 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการจัด   การขยะมูลฝอยของชุมชนในเขตตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด เพื่อโดยใช้กระบวนการทางสิ่งแวดล้อมศึกษา 3) เพื่อประเมินรูปแบบการจัดการขยะมูลฝอยของชุมชนในเขตตำบลท่าม่วง อำเภอ เสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด กลุ่มตัวอย่าง ระยะที่ 1 วิจัยเชิงปริมาณ Quantitative research โดยใช้แบบ Survey Research กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ประชาชนในเขตตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้การคำนวณจากสูตรของยามาเน่ (Yamane, 1973) จำนวน 400 คน ระยะที่ 2 วิจัยเชิงกึ่งทดลองแบบ Quasi - experiment research) กลุ่มตัวอย่าง จำนวน 100 คน ได้มาจากการเลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ ประกอบด้วย แบบสอบถาม แบบทดสอบ แบบประเมิน แบบสังเกต และคู่มือการจัดการขยะในชุมชนเพื่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ สถิติพื้นฐาน และใช้สถิติ Pair t-test ผลการวิจัย พบว่า
     1) ประชาชนตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด มีความคิดเห็นด้านสิ่งแวดล้อมศึกษาโดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.31 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.41 เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านเจตคติมากที่สุด รองลงมาคือ ด้านความรู้ความเข้าใจ และด้านทักษะ ตามลำดับ
     2) ผลการเปรียบเทียบความรู้ความเข้าใจก่อนและหลังการอบรมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เรื่องการพัฒนารูปแบบการจัดการขยะของชุมชนตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้กระบวนการทางสิ่งแวดล้อมศึกษาของกลุ่มตัวอย่างพบว่า คะแนนเฉลี่ยจากการทดสอบหลังการอบรมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในความรู้เรื่องสิ่งแวดล้อมศึกษา การมีจิตสาธารณะในการจัดการขยะ พฤติกรรมการจัดการขยะในชุมชน การมีส่วนร่วมในการจัดการขยะในชุมชน และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในชุมชน และภาพรวมของผลสัมฤทธิ์การอบรมคะแนนเฉลี่ยสูงกว่าก่อนการอบรมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05 และ 0.05 อย่างมีนัยสำคัญ ตามลำดับ
     3) ผลการประเมินรูปแบบการจัดการขยะมูลฝอยของชุมชนในเขตตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.54 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.47 เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านความเป็นประโยชน์มากที่สุด รองลงมาคือ ด้านความเป็นไปได้ และด้านความถูกต้อง ตามลำดับ ส่วนการดำเนินการโครงการนำล่องทั้ง 3 โครงการ โดยภาพรวมอยู่ในระดับดีมากทุกโครงการคือ 1) โครงการชุมชนนำร่องและต้นแบบในการจัดการขยะมูลฝอยในชุมชน 2) โครงการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนในการคัดแยกขยะที่ต้นทาง และ 3) โครงการประกวดการบริหารจัดการขยะในชุมชนบ้านนากระตึบ ตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด ตามลำดับ