สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยาม สมัยรัชกาลที่ 4 - พ.ศ. 2480

บทคัดย่อ

"สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยาม สมัยรัชกาลที่ 4 - พ.ศ. 2480" ของ ศาสตราจารย์ สมชาติ จึงสิริอารักษ์ ผู้เชี่ยวชาญทางด้านการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม หนังสือเล่มนี้เป็นงานเขียนเชิงวิชาการทางด้านประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม โดยผู้เขียนได้รวบรวมประสบการณ์    จากงานสอนในภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร งานวิชาการ งานวิจัยและการปฏิบัติการด้านงานอนุรักษ์ โดยนำเสนอให้เข้าใจง่ายตามการเดินทางของเส้นเวลา (Timeline) โดยใช้ประวัติศาสตร์ตามเส้นแบ่งของราชวงศ์ในแต่ละรัชสมัย เนื้อหาภาพรวมเป็นการประมวลผลงานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในประเทศไทยหลายกลุ่มอาคาร โดยเน้นช่วงเวลาในสมัยรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2344-2411) ถึงสมัยรัชกาลที่ 7
(พ.ศ. 2468-2477) ถึง พ.ศ. 2480 นับว่าเป็นช่วงเวลาที่น่าสนใจมากเนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงหลายด้านในสยาม โดยบอกเล่าเรื่องราว ผ่าน ตึกรามบ้านช่อง อาคาร ซึ่งพบว่ามีอาคารรูปแบบและกลิ่นอายของสถาปัตยกรรมตะวันตกในสยามสะท้อนออกมาชัดเจน โดยเฉพาะการปรากฏของอาคารสถาปัตยกรรมแบบตะวันตก หรืออาคารผสมผสานอิทธิพลตะวันตกในงานสถาปัตยกรรมไทย เริ่มต้นตั้งแต่แนวคิดในการออกแบบ การก่อสร้าง การวางแผนผัง รูปด้านอาคาร การประดับตกแต่ง โครงสร้าง วัสดุและเทคโนโลยีในการก่อสร้าง ในบางอาคารปรากฏชื่อของนายช่างฝรั่ง (สถาปนิกและวิศวกรชาวต่างชาติ) จากประเทศอิตาลี เยอรมัน อังกฤษ ฯลฯ ในกลุ่มของนายช่างฝรั่งนี้เป็นกลุ่มหนึ่งที่มีอิทธิพลในการเลือกใช้รูปแบบสถาปัตยกรรมตะวันตก การอธิบายพัฒนาการทางสถาปัตยกรรมในประเทศไทยในระช่วงระยะดังกล่าว อธิบายเปรียบเทียบกับสถาปัตยกรรมต้นแบบในประเทศยุโรปซึ่งเป็นการเปิดมุมมองและทัศนะใหม่ ๆ ที่มีพัฒนาการและความเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์สากล ทั้งในเรื่องของประวัติศาสตร์และรูปแบบศิลปกรรมแบบตะวันตก เป็นการเชื่อมโยงความสัมพันธ์ในภาพรวมให้ผู้อ่านเข้าใจได้มากขึ้น ในขณะเดียวกันได้วิเคราะห์ถึงเหตุปัจจัยของอิทธิพลทางด้านตะวันตกในแต่ละยุคสมัยและรูปแบบที่เข้ามาในประเทศไทย รวมทั้งการเลือกใช้ของนายช่างฝรั่งหรือนายช่างไทยในการออกแบบและก่อสร้าง เช่น การเลือกใช้อิทธิพลศิลปะแบบนีโอคลาสสิก (Neo-classic)  ศิลปะแบบเรอเนสซองส์ (Ranaissance) ศิลปะกอธิค (Gothic) ฯลฯ ทั้งนี้ยังเน้น การวิเคราะห์ ในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับระบบเศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง การปรับตัวและการอยู่รอดของความเป็นไทย และสถาปัตยกรรมไทย ในสภาวะของสถานการณ์ยุคที่อิทธิพลตะวันตกที่กำลังแพร่ขยาย ต่อเนื่องมาจนถึงแนวคิดการปกครองรูปแบบใหม่ในระบอบประชาธิปไตย รวมถึงค่านิยมของผู้คนในขณะนั้นว่าส่งผลต่อการปรับเปลี่ยนของรูปแบบสถาปัตยกรรมในสยามอย่างไร