ประเพณีตักบาตรสองแผ่นดินพื้นที่วัฒนธรรมข้ามพรมแดนไทย-ลาว

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวน-การสร้างพื้นที่วัฒนธรรมข้ามพรมแดนผ่านประเพณีตักบาตรสองแผ่นดิน ปัจจัยและศักยภาพพื้นที่วัฒนธรรมข้ามพรมแดน และวิเคราะห์ผลกระทบ รวมทั้งให้ข้อเสนอแนะในเรื่องวัฒนธรรมข้ามพรมแดนผ่านประเพณีตักบาตรสองแผ่นดิน โดยใช้วิธีการสนทนากลุ่มและการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลหลักจากประเทศไทยและสปป.ลาว การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม

ผลการวิจัยพบว่า พื้นที่วัฒนธรรมข้ามพรมแดนไทย-ลาว เป็นพื้นที่จากฝ่ายประเทศไทยทางเดียว ที่มีอิทธิพลต่อภายนอกด้านการเมือง เศรษฐกิจ เช่นการค้าชายแดน การลงทุน และการท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงกับกลุ่มประเทศในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง ดังนั้น “ตักบาตรสองแผ่นดิน” จึงเป็นจุดขายของประเทศไทยเพื่อส่งเสริมความพันธ์ของทั้งสองประเทศ บนฐานของพุทธศาสนาและวัฒนธรรม เพื่อผลทางการเมือง และการเติบโตของเศรษฐกิจชายแดน

ศักยภาพในพื้นที่วัฒนธรรมข้ามพรมแดน แบ่งออกเป็นปัจจัยและศักยภาพภายในได้แก่ ทุนทางสังคม ทุนทางวัฒนธรรม และทุนทางทรัพยากรธรรมชาติที่มีความหลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์ วิถีชีวิต และประเพณีวัฒนธรรมท้องถิ่นที่มีความสัมพันธ์กับพระพุทธศาสนา ส่วนปัจจัยและศักยภาพภายนอก ได้แก่ การส่งเสริมการค้าชายแดน ให้เป็นด่านชายแดนสากลและ การส่งเสริมการท่องเที่ยวในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง

ผลกระทบจากเพณีตักบาตรสองแผ่นดินไทย-ลาว มีทั้งทางบวกและทางลบ 3 ระดับ ได้แก่ 1) ผลกระทบระดับประเทศ ช่วยสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ โดยใช้การตักบาตรนำการเมือง และเศรษฐกิจ การส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ 2) ผลกระทบระดับจังหวัด ทำให้ประเพณีตักบาตรสองแผ่นดินเป็นงานประจำปีของจังหวัดพะเยา ที่เน้นการท่องเที่ยว และสร้างรายได้ และ 3) ผลกระทบระดับท้องถิ่น เกิดการขยายตัวการค้าชายแดน จากการเปิดตลาด ส่งผลให้มีร้านค้า ร้านอาหาร ที่พัก และนักท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้น มีความร่วมมือของประชาชน หมู่บ้าน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานราชการระดับอำเภอ ระดับจังหวัด