การลบสมมติบัญญัติในพระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

หลักคำสอนเรื่องสมมติบัญญัติ หรือ สมมติและบัญญัติในพระพุทธศาสนาเถรวาทนั้น เกี่ยวข้องกับสมมติสัจจะและปรมัตถสัจจะ   สาเหตุที่ทำให้เกิดการหลงสมมติบัญญัตินั้น มาจากกิเลสคืออวิชชา ตัณหาทิฏฐิ  และความสัมพันธ์ระหว่างกิเลสเหล่านี้ ส่วนผลที่เกิดจากการหลงสมมติบัญญัตินั้น มี 2 ระดับ คือ (1) ผลในระดับโลกิยะ (2) ผลในระดับโลกุตตระ ผลในระดับโลกิยะ คือ เกิดความเห็นผิดจากความเป็นจริง เรียกว่า  วิปัลลาส 4 ประการ (วิปลฺลาส 4) คือ (1) เห็นในสิ่งที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง (นิจฺจวิปลฺลาส) (2) เห็นในสิ่งที่ไม่สุขว่าสุข (สุขวิปลฺลาส) (3) เห็นในสิ่งที่ไม่งามว่างาม (สุภวิปลฺลาส) และ(4) เห็นในสิ่งที่ไม่มีตัวตนว่ามีตัวตน (อตฺตวิปลฺลาส) ผลในระดับโลกุตตระ คือ ไม่สามารถเลื่อนภูมิจิตภูมิธรรมได้ หรือสามารถเลื่อนภูมิจิตภูมิธรรมได้อย่างช้า ๆ

                  วิธีการลบสมมติบัญญัติในพระพุทธศาสนาเถรวาทนั้น คือ การถอนอวิชชา ตัณหาและทิฏฐิ วิธีการนี้ คือ การสร้างและพัฒนาปัญญา โดยการรับฟังคำสอนจากคนอื่น (ปรโตโฆส) และการนำมาคิดพินิจพิจารณาอย่างรอบคอบแยบคาย (โยนิโสมนสิการ) เกี่ยวกับสติปัฏฐาน 4 ทำให้เกิดสัมมาทิฏฐิความเห็นถูกต้อง เกี่ยวกับสติปัฏฐาน 4  เรียกว่า เกิดปัญญา เกี่ยวกับสติปัฏฐาน 4

                  ส่วนวิธีการวางตัวต่อสมมติบัญญัตินั้น คือ ต้องรู้จัก เข้าใจ ยอมรับ ใช้ แก้ไข และปล่อยวางสมมติบัญญัติอย่างถูกต้องเหมาะสมตามหลักคำสอนในพระพุทธศาสนาเถรวาท ผลที่เกิดขึ้นจากการลบสมมติบัญญัตินั้น คือ (1) ทำให้รู้แจ้งสมมติสัจจะและปรมัตถสัจจะตามความเป็นจริง (2) ทำให้เกิดมีความบริสุทธิ์แห่งกาย วาจาและใจ ในระดับโลกิยะ หรือ โลกุตตระ