การตีความอนิจจังในทัศนะของโดเก็น

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบความหมายและลักษณะของอนิจจังหรืออนิจจตา (Impermanence) ในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทกับอนิจจังในทัศนะของโดเก็น เพื่อชี้ให้เห็นความเหมือนและความแตกต่างของอนิจจังทั้งสองฝ่าย และเข้าไปถกเถียงกับเควิน ชิลเบรก (Kavin Schilbrack) ในประเด็นของการตีความ “อนิจจัง” ในปรัชญาเซนของโดเก็น โดยสนับสนุนแนวคิดของโทมัส คาซูลิส (Thomas P. Kasulis) ที่มองว่า ปรัชญาเซนของโดเก็นสามารถอธิบายผ่านประสบการณ์และปรากฏการณ์วิทยา กล่าวคือ สรรพสิ่งสามารถมีอยู่ ดำรงอยู่ได้ภายใต้พุทธภาวะ (Buddha-nature) ที่เป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง มีลักษณะของการไหลตลอดเวลา (flowing) เป็นการเปลี่ยนแปลงภายในสรรพสิ่ง ในขณะที่ชิลเบรกมองว่า การตีความแบบคาซูลิส สามารถอธิบายได้ทั้งในลักษณะทางอภิปรัชญา (metaphysics) และทางศาสนศาสตร์ (soteriology) ซึ่งเขาเห็นว่า การตีความได้ในหลายทางนั้น นอกจากจะไม่นำผลดีมาให้แล้ว อาจก่อให้เกิดคำถามอื่นๆ ตามมามากมาย