มโนทัศน์เรื่องธรรมในจารีตสมณะและพราหมณ์

พระพุทธศาสนากับมหาภารตะ

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการพยายามสำรวจมโนทัศน์เรื่องธรรมจาก 2 จารีตหลักของอินเดียโบราณ  คือจารีตสมณะและจารีตพราหมณ์ของอินเดียโบราณ โดยมีพื้นที่การศึกษาคือ คัมภีร์ภควัทคีตา อันเป็นส่วนที่นับว่าเป็นประดุจหัวใจของมหากาพย์มหาภารตะ เป็นบทสนทนาระหว่างอรชุนซึ่งเป็นนักรบกับกฤษณะซึ่งเป็นสารถี อรชุนรู้สึกท้อแท้ที่จะต้องทำสงครามกับญาติตนเอง และกฤษณะเป็นผู้กล่าวให้กำลังใจกระตุ้นให้อรชุนฮึกเหิมในการต่อสู้ว่านี่เป็นการปฏิบัติตามธรรม จากการวิเคราะห์ ธรรมในกรอบคิดจารีตพุทธเป็นการมุ่งไปสู่ความหลุดพ้นคือนิพพาน เกิดจากเจตนาที่เรียกว่ากรรม และหลุดพ้นไปจากกรอบคิดของวรรณะ แต่ธรรมในกรอบคิดฮินดูที่พัฒนามาจากจารีตพราหมณ์ คือการทำตามหน้าที่ของวรรณะ ซึ่งอรชุนเป็นวรรณะกษัตริย์จึงหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะทำตามหน้าที่ โดยทางฮินดูได้เติมคำว่าสว เป็นสวธรรม คือหน้าที่ของตน และเป้าหมายของการทำตามหน้าที่ยังมุ่งไปสู่การเข้าถึงสวรรค์ ดังนั้น การทำตามหน้าที่ของอรชุนในภควัทคีตา จึงเป็นการทำหน้าที่ตามกรอบคิดของฮินดูอย่างแท้จริง