วิเคราะห์บทบาทของพระฉัพพัคคีย์ ต่อการบัญญัติวินัยของพระพุทธเจ้า

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์บทบาทของพระฉัพพัคคีย์ต่อการบัญญัติวินัยของพระพุทธเจ้าในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท รูปแบบเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพจากเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า ในสมัยพุทธกาล มีสหายชาย 6 คน คือ บัณฑุกะ โลหิตกะ เมตติยะ ภุมมชกะ อัสสชิ ปุนัพพสุกะ ก่อนบวช มีอาชีพทำกสิกรรม เกิดความขัดสนจึงวางแผนเข้ามาบวชเป็นพระผู้ช่วยในสำนักพระอัครสาวก ชอบรวมกลุ่มกันจึงถูกเรียกว่า “ฉัพพัคคีย์”

ภิกษุฉัพพัคคีย์มีบทบาทต่อการบัญญัติวินัยของพระพุทธเจ้าอยู่สองฐานะคือ เป็นมูลบัญญัติ และเป็นอนุบัญญัติ ในบรรดา 227 สิกขาบท พระฉัพพัคคีย์เป็นต้นเหตุของการบัญญัติสิกขาบทที่เรียกว่า มูลบัญญัติถึง 128 ข้อ ได้แก่ สังฆาทิเสส 3 นิสสัคคียปาจิตตียกัณฑ์ 12 ปาจิตตียกัณฑ์ 40 ปาฏิเทสนียกัณฑ์ 1 เสขิยกัณฑ์ 72 และเป็นต้นเหตุของการบัญญัติสิกขาบทเพิ่มเติม ทีเรียกว่า “อนุบัญญัติ” อีก 2 ข้อ คือ ปาราชิกสิกขาบทที่ 2 และที่ 3 รวมทั้งหมด 130 สิกขาบท ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องในฐานะเป็น ต้นเหตุของการบัญญัติวินัยเพียงอนิยตกัณฑ์เท่านั้น

ในแง่บทบาทส่วนตัวและบทบาทกลุ่มพบว่า บทบาทส่วนตัวของภิกษุฉัพพัคคีย์ มี 4 รูป 4 สิกขาบท ได้แก่ พระเมตติยะและพระภุมมชกะ 3 สิกขาบท คือ สังฆาทิเสสสิกขาบทที่ 8 และ 9 และปาจิตตีย์สิกขาบทที่ 13 พระอัสสชิและ ปุนัพพสุกะ 1 สิกขาบท คือ สังฆาทิเสสสิกขาบทที่ 13 ล้วนเป็นบทบาทในฐานะมูลบัญญัติ บทบาทกลุ่มในนาม “พวกภิกษุฉัพพัคคีย์” มีอยู่ทั้งหมด 126 สิกขาบท แบ่งเป็น ปาราชิก 2 สิกขาบท นิสสัคคียปาจิตตีย์ 12 สิกขาบท ปาจิตตีย์ 39 สิกขาบท ปาฏิเทสนียะ 1 สิกขาบท และเสขิยะ 72 สิกขาบทมีทั้งบทบาทในฐานะเป็นมูลบัญญัติและอนุบัญญัติ บทบาทกลุ่มแบ่งเป็น กลุ่มภิกษุฉัพพัคคีย์เมืองสาวัตถี 115 สิกขาบท รองลงมาเป็นกลุ่มภิกษุฉัพพัคคีย์เมืองราชคฤห์ 4 สิกขาบท กลุ่มภิกษุฉัพพัคคีย์เมืองเวสาลีและแคว้นสักกะกลุ่มละ 3 สิกขาบท และสุดท้ายกลุ่มภิกษุฉัพพัคคีย์เมือง อาฬวี จำนวน 1 สิกขาบท