พัฒนาการและคุณค่าของการเทศน์มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรีในล้านนา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้เป็นการศึกษาพัฒนาการและคุณค่าของการเทศน์มหาเวสสันดรชาดกกัณฑ์มัทรีในล้านนา ในด้านประวัติความเป็นมาของการเทศน์สำนวนและทำนอง รวมถึงพัฒนาการและคุณค่าการเทศน์มหาเวสสันดรชาดก พัฒนาการมาจากชาดกในพระไตรปิฎกและได้รับอิทธิพลมาจากพระมาลัยสูตร จนพัฒนาเป็นราชประเพณีและประเพณีชาวบ้านในล้านนาส่วนสำนวนการเทศน์มหาเวสสันดรชาดกล้านนาแบ่งออกเป็น 2 สำนวนคือ สำนวนร้อยแก้วและสำนวนร้อยกรอง ทำนองการเทศน์มี 2 ทำนองคือ ทำนองดั้งเดิม แบ่งเป็นทำนองธรรมวัตร และทำนองมหาชาติ และ ทำนองประยุกต์แบ่งเป็น ทำนองแบบผสมผสานและทำนองขับขานอื่อกะโลง ด้านพัฒนาการรูปแบบการเทศน์ แบ่งออกเป็นสองระยะคือ ในอดีตพระนักเทศน์ให้ความสำคัญกับหลักคุณธรรมจริยธรรม ในปัจจุบันเน้นเฉพาะสาระธรรมและความเพลิดเพลิน คุณค่าการเทศน์มหาเวสสันดรชาดกในกัณฑ์มัทรี คือ ผู้ฟังเกิดปัญญาเข้าใจความเป็นจริงของชีวิต และเป็นการกระตุ้นให้ทำความดี เช่น บริจาคทานเป็นต้น ส่วนคุณค่าต่อพระนักเทศน์คือเป็นการฝึกสติและพัฒนาจิต คุณค่าทางสังคม คือ การรักษาหลักพุทธจริยธรรมที่ปรากฏในเชิงวรรณศิลป์รวมถึงการรักษาวัฒนธรรมประเพณีแบบล้านนา