ข้อถกเถียงเรื่องที่มาของสัตตมหาสถาน

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อศึกษาเรื่องที่มาของสัตตมหาสถาน และ 2) เพื่อศึกษาข้อถกเถียงเรื่องที่มาขอสัตตมหาสถาน จากการศึกษาพบว่าระยะเวลาตั้งแต่ที่พระพุทธองค์ตรัสรู้ในวันดิถีขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 จนถึงทรงแสดงปฐมเทศนาในวันดิถีขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 มีระยะเวลาสองเดือน ด้วยเหตุนี้ พระพุทธโฆสาจารย์ผู้เป็นพระสงฆ์ของนิกายเถรวาทอาจเห็นว่าช่วงระยะเวลาที่ปรากฏในพระไตรปิฎกยังพร่องอยู่ประมาณหนึ่งเดือนซึ่งไม่ปรากฏว่าพระบรมศาสดาทรงบำเพ็ญพุทธกิจใด ณ สถานที่ใด จึงได้เรียบเรียงคัมภีร์อรรถกถาขึ้นโดยการประมวลข้อมูลและข้อวินิจฉัยของพระเถระฝ่ายเถรวาท เช่น คัมภีร์อรรถกถาโบราณ เป็นต้น ซึ่งเป็นข้อมูลที่ท่านคุ้นเคยมาก่อนแล้ว โดยไม่ได้อาศัยข้อมูลจากมหายานเพราะในเวลานั้นกำลังเจริญรุ่งเรืองของพุทธศาสนานิกายมหายานนั้นเป็นไปทางทิศเหนือของประเทศอินเดีย แต่พุทธศาสนานิกายเถรวาทเจริญรุ่งเรืองไปทางทิศใต้ของประเทศอินเดีย เพื่ออธิบายเรื่องราวการเสวยวิมุติสุขจาก 4 สัปดาห์เป็น 7 สัปดาห์ว่า จากโพธิบัลลังก์ถึงต้นอชปาลนิโครธนั้น พระพุทธเจ้าไม่ได้เสด็จไปในทันทีทันใด แต่ยังทรงบำเพ็ญพุทธกิจส่วนพระองค์อยู่โดยรอบโพธิบัลลังก์ต่ออีก 3 สัปดาห์ ได้แก่ อนิมิสเจดีย์ รัตนจงกรมเจดีย์ และรัตนฆรเจดีย์ จากนั้นจึงเสด็จไปประทับเสวยวิมุตติสุข ณ ต้นอชปาลนิโครธในสัปดาห์ที่ 5 ต้นมุจจลินท์ในสัปดาห์ที่ 6 และต้นราชยตนะในสัปดาห์ที่ 7 ตามลำดับ กระทั่งในสัปดาห์ที่ 8 ได้ทรงพระดำเนินไปทรงแสดงปฐมเทศนาในดิถีขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 เรื่องราวนี้เป็นที่มาของสัตตมหาสถานอันเป็นต้นเค้าของคัมภีร์พุทธประวัติที่รจนาขึ้นในดินแดนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้