สลากย้อม : จินตภาพใหม่สู่ศิลปะร่วมสมัย (Salak Yom: New imaginary images towards contemporary art)

Abstract

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบทของประเพณีสลากย้อมในเนื้อหาเกี่ยวข้องกับประวัติความเป็นมา ตำนานเรื่องเล่า และแนวความคิด คติความเชื่อ และรูปแบบ ตลอดจนสภาวการณ์ปัจจุบันของประเพณีสลากย้อม 2) เพื่อนำองค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับประเพณีสลากย้อมมาเป็นแรงบันดาลใจสู่การสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัย เพื่อสะท้อนคุณค่าทางวัฒนธรรมภายในประเพณีสลากย้อม โดยการศึกษาเอกสาร แนวคิด ทฤษฎี งานวิจัย และผลงานศิลปะที่เกี่ยวข้อง ในบริบทที่เกี่ยวกับประวัติความเป็นมา ตำนานเรื่องเล่า คติความเชื่อ ตลอดจนรูปแบบของประเพณีสลากย้อม พื้นที่วิจัย คือ ตำบลริมปิง ตำบลประตูป่า อำเภอเมืองลำพูน และงานประเพณีสลากย้อมที่จัดขึ้นช่วงปี พ.ศ. 2561-2566 ภายในวัดพระธาตุหริภุญไชย จังหวัดลำพูน ผลการศึกษาพบว่า 1) ประเพณีสลากย้อมมีบทบาทสำคัญต่อชุมชนท้องถิ่น ตั้งแต่อดีตจัดว่าเป็นประเพณีเฉพาะหญิงสาวชาวไทยอง แต่ด้วยโลกของทุนนิยมวัฒนธรรมถูกปรับเปลี่ยนกลายเป็นสินค้าสร้างความเชื่อมโยงกับผู้คน ในปัจจุบันจึงกลายเป็นประเพณีที่ส่งเสริมด้านการท่องเที่ยวให้เป็นที่รู้จักของผู้คนภายนอกชุมชน สร้างการมีส่วนร่วมของบุคคลทุกเพศทุกวัย อันยังคงคุณค่าทางวัฒนธรรมและบทบาทประเพณีส่วนหนึ่งไว้ โดยนำหลักคุณค่าทางพุทธศาสนา ความศรัทธามาเชื่อมโยงกับกิจกรรมตามยุคสมัยใหม่ 2) ผู้วิจัยได้สร้างสรรค์งานศิลปะร่วมสมัยจากคติความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสลากย้อม เพื่อสะท้อนคุณค่าทางวัฒนธรรมด้วยเทคนิคคอมพิวเตอร์ เพื่อให้ผู้ชมได้รับสุนทรียภาพและเข้าถึงภาพจินตนาการของเหตุการณ์จำลองที่สร้างสรรค์ในรูปแบบสามมิติ จากการสร้างสรรค์งานศิลปะร่วมสมัยครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ข้อสังเกตที่สำคัญ คือ ความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่างชิ้นงานศิลปะกับผู้รับชม สร้างความสัมพันธ์แบบที่เรียกว่า สัมพันธบท ผลที่ได้สามารถต่อยอดการสร้างสรรค์ผลงาน การสร้างสรรค์รูปแบบสื่อนวัตกรรมใหม่ ๆ และการเผยแพร่สื่อสมัยใหม่เพื่อสร้างสุนทรียภาพในการสื่อสารกับผู้รับสารต่อไปในอนาคต

This research article aims to 1) study the context of the Salak Yom tradition, including its historical background, legends, ideologies, beliefs, and forms, as well as its current status, and 2) use the knowledge gained from studying the Salak Yom tradition to inspire the creation of contemporary art that reflects the cultural values of this tradition. The study involved reviewing documents, concepts, theories, research, and artworks related to the historical background, legends, beliefs, and forms of the Salak Yom tradition. The research area includes the subdistricts of Rim Ping and Pratu Pa in Mueang Lamphun District and the Salak Yom events held between 2018 and 2023 at Wat Phra That Hariphunchai in Lamphun Province. The study findings reveal that 1) the tradition of Salak Yom has played a significant role in local communities. Historically, it was an exclusive tradition practiced by young women of the Thai Yong ethnic group. However, influenced by consumer culture, this tradition has evolved into a commercialized practice that connects people through cultural products. Today, Salak Yom has become a tradition that promotes tourism, gaining recognition beyond the local community. It now involves people of all genders and ages while preserving its cultural values and traditional essence. By integrating Buddhist principles and faith with contemporary activities, Salak Yom remains a relevant and dynamic tradition. 2) The researcher created contemporary artworks based on the beliefs associated with the Salak Yom tradition. By employing computer techniques, the goal was to reflect cultural values and provide viewers with an aesthetic experience and access to a three-dimensional simulation of imaginative events. Through this contemporary art creation, the researcher observed a significant relationship between the artwork and the viewers, establishing a dialogue. This outcome has the potential to further innovative creations, the development of new media formats, and the dissemination of contemporary media to foster aesthetic communication with audiences in the future.