จากเมืองพระบางสู่เมืองนครสวรรค์ในมุมมองหลักฐานทางประวัติศาสตร์ (Transition from Prabang to Nakhon Sawan: A historical evidence perspective)

Abstract

การวิจัยนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาและรวบรวมหลักฐานทางประวัติศาสตร์เมืองนครสวรรค์มาอธิบายความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของเมืองนครสวรรค์ เพื่อสร้างองค์ความรู้ท้องถิ่นนครสวรรค์ โดยนำแนวคิดประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมาใช้ในการรวบรวมหลักฐานลายลักษณ์อักษรที่บันทึกร่วมสมัย หลักฐานชั้นต้นที่ผ่านการปริวรรต และการลงพื้นที่เพื่อสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมในพื้นที่เมืองนครสวรรค์ ร่วมกับการใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์ในการตีความหลักฐานทางโบราณคดีตำนานท้องถิ่น ผลการศึกษาพบชื่อเมืองพระบางในหลักฐานจารึกสมัยสุโขทัย ตำนานในล้านนา และได้เปลี่ยนชื่อเป็นเมืองนครสวรรค์ในสมัยอยุธยา ด้วยทำเลที่อยู่ในจุดบรรจบของแม่น้ำปิงและแม่น้ำน่านกับแม่น้ำเจ้าพระยาจึงมีสถานะรัฐกึ่งกลาง มีความสำคัญต่อศูนย์กลางอำนาจรัฐ 3 ด้านในสมัยอยุธยา คือ รัฐกึ่งกลาง เมืองประชุมพล และเมืองชุมทางการค้า เกิดการย้ายตำแหน่งเมืองจากบริเวณเขากบซึ่งเป็นที่ดอนริมฝั่งแม่น้ำปิงสมัยสุโขทัยลงมายังพื้นที่ต้นแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณวัดนครสวรรค์สมัยอยุธยา เพื่อใช้ประโยชน์จากแม่น้ำเจ้าพระยาในการเป็นชุมทางการค้า การคมนาคม ทั้งนี้ ผลการศึกษาที่ได้ทำให้เกิดการเชื่อมโยงความรู้เดิมกับการนำหลักฐานทางโบราณคดีและตำนานมาขยายองค์ความรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นนครสวรรค์ สามารถนำไปใช้จัดการสอนประวัติศาสตร์ท้องถิ่น และเป็นแนวทางให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ในจังหวัดนครสวรรค์ต่อไป

The objective of this research is to study and compile historical evidence regarding Nakhon Sawan to explain its historical significance and contribute to local knowledge of the city. Using local historical concepts, this study gathers primary written evidence, contemporary records, and observations made through non-participatory fieldwork in the Nakhon Sawan area while employing historical methods to interpret archaeological evidence and local legends. The research finds that the name Muang Prabang appears in inscriptions from the Sukhothai period and in legends from Lanna, with the city being renamed Muang Nakhon Sawan during the Ayutthaya period. Its strategic location at the confluence of the Ping, Nan, and Chao Phraya Rivers gave it a central status, significant to the three pillars of power in the Ayutthaya period: as a central state, a gathering city, and a trade crossroads. The city’s location shifted from the highland area near Khao Kob along the Ping River in the Sukhothai period to the upper Chao Phraya River near Wat Nakhon Sawan during the Ayutthaya period, leveraging the Chao Phraya River as a hub for trade and transportation. The study integrates previous knowledge with archaeological evidence and local legends to enhance local historical understanding of Nakhon Sawan, facilitating local history education and providing a framework for agencies to develop historical tourism in Nakhon Sawan Province.